Toshkent davlat texnika universiteti tasdiqlayman

Oligosaprob zona da koʻproq ikki valentli temir tuzlari uch valentli tuzlarga aylanadi. Ariq va hovuz suvlarida koʻplab patogen mikroorganizmlar uchraydi, ular orasida brusellyoz, qorin tifi, dizenteriya tayoqchalari, vabo vibrioni va boshqalar boʻlishi mumkin.
Bir odam 10 minut choʻmilganda, uning tanasidan suvga 3 milliard saprofit bakteriya, 100 mingdan 20 milliongacha ichak tayoqchasi tushadi. Bakteriyalarning koʻl suvida tarqalishi yil fasllariga qarab oʻzgaradi. May va iyun oylarida bakteriyalar soni koʻproq boʻladi. Dengiz va okean suvlarida mikroorgamizmlar soni ariq suvlaridagidan kam, qirgʻoqqa yaqin joylarda esa koʻproq boʻladi.
A.E. Kriss va B.L. Isachenko dengiz va okean suvlarida mikroorganizmlarning spora hosil qiluvchi va spora hosil qilmaydigan vakillari, aktinomisetlar ham uchrashi mumkinligini koʻrsatdi.
Tinch okeanda bakteriyalar soni va biomassa miqdori tekshirilganda quyidagi natijalar olingan: 50 m chuqurlikkacha boʻlgan qismda 1 sm³ suvda 100 minglab bakteriyalar topilgan, biomassaning miqdori 1 sm³ suvga nisbatan olinganda atigi bir necha oʻn milliGramni tashkil etgan. 50 m dan 200 m gacha boʻlgan chuqurlikda 1 sm³ suvda 10 000 bakteriya boʻlib, biomassa 10 mg/m³ ga, 750-3000 m chuqurlikdagi suvning 1 sm³ da bakteriyalar soni 10000 donagacha, biomassa esa 0,1 mg/m³ ga teng boʻlgan.
B.S. Butkevich dengiz suvida 3% ga yaqin osh tuzi boʻlganda ham bakteriyalarning yaxshi oʻsishini aniqlangan. Bakteriyalarning 60% ga yaqin shtammlari chuchuk suvlarda oʻsmagan. Bu xil bakteriyalarni Kriss galofillar deb atagan. Galofillar Tinch okeanida 56,5% dan 88% gacha, Hind okeanida va Antarktida atrofidagi dengizlarda 53-91% gacha uchrashi aniqlangan.
Ma’lumki, oqava suvda uchraydigan bakteriyalarga dengiz suvi salbiy ta’sir etadi. Masalan, Karpenter va shogirdlarining (1938 y.) aniqlashi boʻyicha dengiz suvi 30 minut ichida oqava suv bakteriyalarining 80% ni nobud qilgan. Rozenfeld va Sobbel (1947 y.) dengiz suvidan antibiotiklar hosil qiluvchi 9 ta formani topganlar, bu antibiotiklar boshqa formalarga salbiy ta’sir etgan.
Aholisi zich joylashgan yerlardagi suvda mikroblar juda koʻp boʻladi, shahardan suv 3-4 km nari oʻtgach, ularning soni yana kamayadi. Buning bir qancha sabablari bor mikroorganizmlar mexanik yoʻl bilan suv tagiga choʻkadi, suvda oziq moddalar kamayadi, bevosita tushgan quyosh nuri ularga salbiy ta’sir etadi, mikroorganizmlarning bir qismini sodda hayvonlar tomonidan iste’mol qilinadi. Boshqa omillar ham bunga sabab boʻlishi mumkin.
Patogen mikroorganizmlardan brusellyoz, tulyaremiya, paratif, dizenteriya tayoqchalari, vabo vibrioni va boshqalar oqava suvda uzoq muddat yashaydi. Qorin tifi tayoqchasi 21 kun suvda, 60 kun muzda va 6-30 kungacha oqava suvda yashaydi. Demak, ochiq suv havzalari yuqumli ichak kasalliklarining tarqalishida xavfli boʻlishi mumkin. Shuning uchun suvni biologik usul bilan tozalashga alohida e’tibor beriladi.
Suvning tozaligi ichak tayoqchasining miqdoriga qarab aniqlanadi. Tozalik koʻrsatkichi qilib soli indeks kabi terminlar kiritilgan.
Ichak tayoqchasi uchraydigan suvning eng kam miqdori (ml.da) Koli titr deyiladi.
Koli-indeks deb ataladigan suvning yana bir tozalik koʻrsatkichi boʻlib, 1 l suvda uchraydigan E.coli tayoqchalarining miqdoriga aytiladi. Agar vodoprovod suvini koli-indeksi 3 dan (koli-titri 300 va undan) koʻp boʻlmasa hayvon va odam ichishi uchun bu suv yaroqli hisoblanadi.
Suvni tozalash uchun suv avval maxsus tindirgichlarda tindiriladi, bu holatda mikroorganizmlariing 75% choʻkadi. Choʻkish jarayoninnng tez borishi uchun koagulyant (ohak yoki glinozyom) qoʻshiladi soʻngra mayda shagʻal va qum orqali filtrlanadi va soʻngra xlorlanadi. 300-500 ml suvda bir dona ichak tayoqchasi topilsa, bunday suv toza hisoblanadi va bunday suv vodoprovod orqali aholiga yuboriladi.