Toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filali

Hisoblash ishlari.


Foydali qazilma bo‘yicha.
Avtosamosvalning yuklash vaqti (t_p, min) va kuzovdagi yuk og‘irligi (q, t) ni hisoblash bajariladi.

=
Kuzovdagi yuk og‘irligi ( ,t) hisoblanadi:
=
Koplama jins buyicha.
Avtosamosvalning yuklash vaqti (t_p, min) va kuzovdagi yuk og‘irligi (q, t) ni hisoblash bajariladi.

=
Kuzovdagi yuk og‘irligi ( ,m³) hisoblanadi:
=


VI. Otvalhosil qilish.


Otvalhosil qilish usuli qo‘llaniladigan transport va ishchi uskunalar turlariga bog‘likdir. Temir yo‘l transportida – ekskavatorli, plugli va buldozerli ag‘darmalar, avtomobil transportida – buldozerli va ekskavatorli ag‘darmalar, konveyer transportida esa, otval da tog‘ jinslarini joylashtirishda konsolli ag‘darma hosil qilgichlar qo‘llaniladi.
Ochiq kon ishlari natijasida qoplovchi jinslarni va nokondision hisoblangan foydali qazilma to‘planadigan joyga ag‘darma deyiladi. otval larning karyer konturiga nisbatan joylashuviga qarab ular ichki va tashqi ag‘darmalarga bo‘linadi.
Xozirgi kunda avtomobil transporti yordamida ag‘darma hosil qilishda asosan buldozerlar qo‘llaniladi. Ularning asosiy parametrlari quyidagilardan iborat: jami ag‘darma va ag‘darma uchastkasi fronti uzunligi, ag‘darma balandligi, uchastkalar soni, ag‘darma yo‘lini siljitish kadami, ag‘darma uchastkasini tayyorlash va yuklash davomiyligi, buldozer ishi hajmi va berilgan ish hajmini bajarish uchun kerak bo‘ladigan buldozerlar soni.
Ag‘darma bo‘shatish (yukni) fronti bo‘yicha 3 ta uchastkadan iborat. Bitta uchastkada yukni bo‘shatish amalga oshiriladi, ikkinchisi – rezervdagi va uchinchisida loyixalash ishlari amalga oshiriladi.
Buldozerli ag‘darmalarning qulayliklari: ag‘darmalarda ishning oddiyligi, ularning tez fursatda ko‘rilishi, ag‘darma hosil qilishga ketadigan harajatning va uskunaga ketadigan kapital harajatning kamligi.

Berilgan qiymatlardan foydalangan holda buldozerli ag‘darma hosil qilishning asosiy parametrlarini hisoblash.


Hisoblash quyidagi ketma-ketlikda bajariladi:
Ag‘darma maydoni (yuzasi) ( , m²) aniqlanadi:
= ,
bu yerda: W – joylashtirilishi zarur bo‘lgan tog‘ jinsi hajmi, m³ ;
_r^o- ag‘darmadagi tog‘ jinsining maydalanganlik koeffisiyenti
h_ya - yarus balandligi, m;
n_ya - yaruslar soni;
_ya - ag‘darma maydonidan foydalanish koeffisiyenti (_ya - quyidagicha qabul qilinadi: bir yarusli ag‘darmalar uchun – 0,80,9; ikki yarusli ag‘darmalar uchun – 0,60,7; uch va undan ortik yarusli ag‘darmalar uchun – 0,5).
Omborga joylashtiriladigan tog‘ jinsi turi (kategoriyasi) ni 9.1 ilova bo‘yicha qabul qilinadi. Ag‘darma yaruslarini umumiy balandligi 120-180m dan oshmasligi kerak.
Bir soat davomida ag‘darmaga bo‘shatilishi zarur bo‘lgan avtosamosvallar soni (N_o, dona) hisoblanadi:
N_o=
bu yerda: - qoplovchi tog‘ jinsi bo‘yicha karyerlarning soatlik mehnat unumdorligi, m³_;
_n - qoplovchi tog‘ jinsi bo‘yicha karyer ishlarining tengsizlik koeffisiyenti, (_n = 1,11,2 ) ;
Q_p - avtosamosval kuzovidagi qoplovchi tog‘ jinsining hajmi, m³_.

bu yerda: - karyerning qoplovchi tog‘ jinsi bo‘yicha yillik i/ch quvvati, m³/yil.
- karyerdagi bir yillik ish kunlari soni (T_y=350 kun);
n_sm -cutkadagi smenalar soni (n_sm =3);
T_sm- smena davomiyligi, s (T_sm=8).
Q_p= ,
bu yerda: - avtosamosval kuzovidagi yuk og‘irligi, t ( kattaligi №8 amaliy ish natijalari bo‘yicha qabul qilinadi);
- tog‘ jinsining butunligicha zichligi, m³/t.
Bir vaqtning ichida otvalda bo‘shatilidagan avtosamosvallar soni (N_ao, dona) aniqlanadi:
N_ao= ,
bu yerda: t_p, t_mp – avtosamosvallarni to‘kish xolatidagi to‘kish va manyovr operasiyalarining davomiyligi, min.
To‘kish fronti uzunligi aniqlanadi (L_p, m):

bu yerda: l_p – bitta avtosamosval uchun ish jarayonida manyovr qilishdagi maydon kengligi, (l_p = 30÷40)
Ish jarayonida bir vaqtning o‘zida to‘kish uchastkalarining soni (N_ur, dona) aniqlanadi:
N_ur= ,
bu yerda: - 1 ta uchastka fronti uzunligi, m ( =60÷80).
Rejalashtirishda bo‘lgan uchastkalar soni (N_up, dona) aniqlanadi:
N_up=N_ur
Rezervdagi uchaskalar soni (N_rez, dona) aniqlanadi:
N_rez=(0,5÷1,0)N_ur
Uchastkalarning umumiy soni (N_u, dona) aniqlanadi:
N_u=N_ur+N_up+N_u.rez.
Ag‘darma frontining umumiy uzunligi (L_o, m) aniqlanadi:
L_o= · N_u
Buldozer bilan bajariladigan ishlar hajmi (Q_b, m³/smena) aniqlanadi:
Q_b =
bu yerda: - karyerning qoplovchi tog‘ jinsi bo‘yicha smenalik unmdorligi, (m³, smena)
=
bu yerda: - karyerning qoplovchi tog‘ jinsi bo‘yicha soatlik unumdorligi, m³/s;
T_sm - smena davomiyligi, s;
- karyerning qoplovchi tog‘ jinsi bo‘yicha tengsizlik koeffisiyenti;
- «to‘kilish» koeffisiyenti (17 ilova).
Buldozer modeli tanlanadi va ishdagi buldozerlar soni (N_b, dona) aniqlanadi:
N_b =
bu yerda: - buldozerning smenalik unumdorligi, m³/smena (8.3-ilova bo‘yicha qabul qilinadi).
Buldozerlarning inventar parki (N_bi, dona) aniqlanadi:
N_bi = 1,4 · N_b