Тошкент давлат техника университети электроника ва автоматика факултети электрон аппаратларни ишлаб чиқариш йўналиши

II БОБ. АСОСИЙ ҚИСМ

Аналог рақамли ўзгартиргичлар

АРЎ — аналогли сигнални рақамли кўринишга (рақамли код) ўзгартириш қурилмаси. АРЎ — чиқиш қисмидаги ра- қамли сигнал иккиламчи сўз кўринишида ёки импулслар кетма-кетлиги эҲМ шинасида ёки микропротсессор тизимида. Аналог сигнални рақамли кодга ўзгартиришнинг кўпгина услублари мавжуд. кўпинча, аналогли сигнал оралиқ шаклга ўзгартирилади (вақт сигнали кенглиги ёки частотага), у рақамли кўринишда ўлчашга нисбатан қулай. Сўнг оралиқ кўриниши эталон билан таққосланади, кўрилаётган ҳолат учун бу тактли генератор Ут частотаси, ўлчанилаётган тк вақт интервалидаги импулслар сонини ҳисоблагич ҳисоблайди. Лекин ҳамма тилдаги АРЎ—Чизиқли кучланиш ўзгартирувчи генератор ларда ҳам сигналнинг оралиқ кўриниши ўзгартирилмайди АРЎ—Чизиқли кучланиш ўзгартирувчи генераторларда аналогли сигнал эталон сигнали билан таққосланади (такт интервали ёки стабилловчи кучланиш билан).
АРЎ— Чизиқли кучланиш ўзгартирувчи генератор асосий таснифлари:

• 
  аниқлиги;
  
• 
  ўзгартириш вақти (тезкорлиги).
  
• 
  кириш сигналининг динамик диапазони;
  
• 
  кириш қаршилиги Р_кир;
  
• 
  чиқиш қаршили Р_чиқ.
  

Аниқлик кириш сўзларининг разрядлар сони билан аниқланади. л0 разрядли Чизиқли кучланиш ўзгартирувчи генератор 0,л %, л2 разрядли Чизиқли кучланиш ўзгартирувчи генератор 0,0л %, нисбий хатоликка эга. Ўзгартириш вақти (тезкорлиги) бу иккиланган сўз (код)ни ўлчанаётган кучланиш Уи нинг берилганидан сўнг олиниши. Чизиқли кучланиш ўзгартирувчи генераторнинг турли хилдаги турларида ўзгартириш вақти секунднинг ўндан бир бўлагидан то юз микросекундгача экан. кириш сигналининг динамик диапазони минимал ва максимал қийматлари орқали қуйидагича аниқланади:

бу ерда У_{кир мах} — Чизиқли кучланиш ўзгартирувчи генератор кириш кодининг максимал қийматига мос; У_{кир мин} — чиқиш кодининг кичик разряди даражаси. Чизиқли кучланиш ўзгартирувчи генератор нинг кириш ва чиқиш қисмлари (ҳар бир разряд учун) Р_кир ва Р_чиқ қийматлари билан тавсифланади.

АРЎ параллел компараторларда

2.1-расмда АРЎнинг схемаси (параллел компараторларда) тасвирланган.

2.1-расм. Параллел компараторларда аналог-рақамли ўзгартгич.
АРЎ кириш қаршилигини ошириш ва компараторнинг кириш сигналини манбадан ажратиш учун буферли кучайтиргич, ОЎПТ (ОкЎТ) қайтаргич режимида л00 % ли тескари алоқали схема йиғилган. Бунда Ркир жуда катта ва Рчиқ жуда кичик бўлади.
Таянч кучланиши Утаянч — манба кучланишни бўлувчи претсизион қаршиликларда, параметрик ёки элеcтрон кучланиш стабилизатори, ДАл, ДА2, ДА3 ларнинг ноинвертир- ловчи киришига уланади. Компараторнинг инвертирловчи киришига буферли кучайтир- гичдан кириш сигнали берилади. компараторнинг киришида:
Укир > Утаянч да компаратор чиқишида мантиқий „л“ сигнали шаклланади;
Укир < Утаянч да компаратор чиқишида мантиқий „0“ сигнали шаклланади.
Чиқиш сигнали учун У_кир = 0,6Утаянч схемада чизиқларнинг мантиқий ҳолати ва чиқиш коди кўрсатилган.
Мантиқий схема ёрдамида компараторларнинг ҳолати иккиламчи рақамли кодга айлантирилади. Уларнинг қийматлари кириш сигналига пропорсионал бўлади.