Тошкент давлат техника университети электроника ва автоматика факултети электрон аппаратларни ишлаб чиқариш йўналиши

Битта бўсағалик компараторлар

1.8а-расмда Оддий битта бўсағалик, иккита киришлик компараторлар келтирилган. Ҳар сафар, инверторловчи У_кир1 ва инверторламайдиган У_кир2 кириш кучланишлари орасидаги фарқ нолга тенг бўлганда, яъни У_диф=У_кир1У_кир2=0 бўлганда, У_чиқ компараторнинг чиқиш кучланиши У_чиқ оператсион кучайтиргичнинг чекка қийматидан нинг то юқори қийматигача ўзгаради, агарда дифферентсиал кучланиш У_диф > 0 (1,б-расм), ва аксинча, юқори . дан то пастки ,гача, агар У_диф < 0 (1,в-расм) бўлса.

1.8-расм. Аналогли кучланиш компаратор
Моҳиятан, битта бўсағалик, иккита кириш эга компаратор тескари алоқасиз аналогли оператсион кучайтиргичдан (ОК) иборат бўлиб, унинг чиқишида, киришдаги аналогли кучланишларнинг қиймати ва белгисининг номувофиқлига боғлиқ ҳолда иккисатҳли дискрет сигнал шаклланади. Шу туфайли, кўпинча компараторлар аналогли ва рақамли қурилмалар ўртасидаги алоқа элементлари сифатида ишлатилади.
ОК нинг янги сифати яратадиган фарқ, кириш кучланишини ишлатишдан иборат бўлиб, бу кучланишнинг қиймати ОК нинг У_{кир.мах} кучланишидан катта ва бунда чиқиш кучланиши ўзининг чекка қийматига У_чиқ эришади (1.9 б ва г –расмларга қаранг), яъни У_кир>У_чиқ/К_у. Ишлатилаётган кириш кучланиншининг сатҳлари ОК ишини кучайтириш режимидан иккита сигнални таққослаш режимига ўтказади.
Агар, компаратор кириш кучланишини таянч кучланиш билан таққослашга мўлжалланган бўлса, унда ўрганилаётган У_кир кучланиш инверторламайдиган киришга ва инверторловчи киришга – э₁ генератордан У_оп таянч (доимий) кучланиш узатилади ва аксинча (1.9-расм). Компаратор чиқишида У_кир=У_оп=Е₁ бўлганда ўз қутбланишини ўзгартиб турувчи тўғри бурчакли импулслар шаклланади. Хусусий ҳолда, қачон э₁= 0 бўлганда, бундай компаратор нол-индикатор деб аталади.

1.9-расм. Нол-индикатор комаратор
Шундай қилиб, ХФГ1 функтсионал генератордан Р1 резистор орқали
1.10-расм. Нол-индикатор комаратор оссиллограммаси
инверторловчи киришга учбурчак шаклидаги кучланиш У_чиқ/К_у<У_кир<У_п,берилганда (амплитудаси У_м= 2 В, частотаси ф =10 Гз), ҳамда э1 манбадан Р2 орқали ОК нинг инверторламайдиган киришига у_оп= 1 В таянч кучланиши узатилганда (1.9-расм), уларнинг тенглашув пайтида (7.3-расмдаги а, б, c ва д нуқталарга қаранг) ОК нинг чиқишида "носимметрик меандр" шаклидаги У_чиқ чиқиш кучланиши шаклланади. Тўрт каналли ХСC1 оссиллографнинг визир чизиқлари ва У_кир, У_оп кучланишларнинг эпюраларидан фойдаланиб, чиқиш кучланишининг (т₁, т₂, ва ) параметрларини аниқлаш қийин эмас. Компараторнинг т_пер қайта уланиш вақти, ОК турига (унинг сезмаслик зонасига) боғлиқ ва бир неча микро- ва наносекундни ташкил этади.
ХФГ1 генераторнинг синусоидал кучланиш режимини ўрнатамиз. Таянч кучланиши У_оп=0 бўлганда, компаратор чиқишида симметрик меандр шаклланади (7.4 а-расм), У_оп=1 В бўлганда эса  "носимметрик меандр" ҳосил бўлади ва сатҳлардаги импулсларнинг давомийлиги т2 ва т1 га тенг. Э1 таянч сигнал манбаининг қутбланиши ўзгарганда ва сатҳлардаги _{импулслар давомийлиги тегишли равишда т1 ва т2 га тенг бўлади.}

1.11-расм. ХФГ1 генераторнинг синусоидал кучланиш режими