Toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Xitoyning asosiy qishloq xo‘jalik mahsulotlari hajmining o‘sish dinamikasi²⁷ (1985-2006 yy.)

	1985y.	1990y.	1995y.	2000y.	2005y.	2006y.
O‘simlikshunoslik,chorvachilik, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligining yalpi mahsuloti (100 mln.yu.) da.	3619	7662	20341	24926	29692	31467
Don (10.ming.t.)	37901,8	44624,0	46661,7	46217,5	48391	49746
Paxta (10 ming.t.)	414,7	450,8	476,5	441,7	571	673
Moyli o‘simliklar ( 10 ming t.)	1578,4	1613,2	2250,3	2954,8	2897,2	2867,9
Go‘sht mahsulotlari (10 ming t..)				6125,4	6932,9	7079,5
Dengiz mahsulotlari (10 ming.t.)	705,2	1237,0	2517,2	4278,5	5107,1	5250

Xitoyda uzoq yillar davomida iqtisodiyotni reja asosida olib borish yolga qo’yilgan bo’lib, faqatgina XX asrning 70-yillar oxirida rejali iqtisodiyot bilan birgalikda uni bozor orqali ham tartibga solishga o‘tila boshlandi. Bunga Xitoy qishloqlarida amalga oshirilayotgan agrar islohotlar sabab bo‘ldi. Uning natijasida, hozirgi kunda, mamlakatdagi qishloq xo‘jalik mahsulotlarini sotish asosan, bozor orqali tartibga solinmoqda. Shu bilan birga, iste’mol va ishlab chiqarish omillarining ta’minotida ham bozor mexanizmlari ustunlik qilmoqda. Aynan shu qishloqlarda olib borilgan islohotlar mamlakat qishloq xo‘jaligini rivojlanishini qo‘llab quvvatlamoqda.

Mamlakatda 1985 yillarda, Qishloq xo‘jalik Vazirligi tizimida yerlarga ishlov berishga mo‘ljallangan maxsus mashina-traktor stansiyalari, shirkatlar tuzilgan bo‘lib, ular mayda dexqon shirkatlariga xizmat qila boshladilar. Bu davrda, Xitoyda mexanizatsiya yordamida ekin ekish maydonlarining atigi 25% gina xaydalanar va yetishtirilgan hosilni ular orqali yig‘ib terib olish esa, atigi 7-9% ni tashkil etar edi. Asosan, sholi, sabzavot, mevalar va boshqa ko‘pgina mahsulotlar amalda qo‘l kuchi mehnatiga asoslangandir. Chorvachilikda ham, ko‘p hollarda, qo‘l kuchi mehnatiga tayanib, ishlar olib borilar va bu xolatlar hattoki, hozirgi kungacha davom etib kelmoqda. Mana shu xolatlarni tushungan holda, Xitoy hukumati qishloq xo‘jaligini ekstensiv tarzda rivojlantirish bilan birgalikda, uni intensiv, ya’ni ilmiy-texnikaviy jarayon yutuqlarini amaliyotga tadbiq etish orqali rivojlantirishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ydi. Xitoy qishloq xo‘jaligidagi amalga oshirilgan o’zgarishlarni quyidagi jadval 9.3.4.dan ko’rishimiz mumkin.

Jadval 9.3.4.