Toshkent davlat sharqshunoslik instituti sharq filologiyasi fakulteti turkiy tillar kafedrasi

-cik qo’shimchasi sifatlarga qo’shilganda o’ta kichraytirish ma’nosini ifodalaydi va urg’usi tushadi: kısa-cık. Xuddi shu yo’nalishda boshqa so’zlarga ham qo’shilib, kichraytiruv ma’nosida qo’llanadi: ince-cik, ufa-cık, küçü-cük, dar-a-cık, az-a-cık, mini-cik kabi.
–cıl (-cil, -cul, -cül, -çıl, -çil, -çul, -çül). Bu qo’shimcha ham juda kam ishlatiladi va o’xshatish, mubolag’ani ifodalaydi: ev-cil, ben-cil, balık-çıl, tavşan-cıl, ölüm-cül, kır-çıl, ak-çıl, insan-cıl, av-cıl, adam-cıl kabi.
–k (ka), -k (ke). Fe’ldan sifat yasovchi qo’shimcha bo’lib, harakatdan yuzaga kelgan yoki harakat belgisini ifodalovchi sifatlar yasaydi: aç-ı-k, yat-ı-k, saç-ı-k, yan-ı-k, buruş-u-k, düş-ü-k, sön-ü-k, yuvarla-k, çek-i-k, çürü-k, çök-ü-k, yürü-k kabi.
Shuningdek turk tilida ushbu qo’shimcha bilan yasalgan otlarni ham uchratish mumkin: del-i-k, tükür-ü-k, yan-ı-k, çatla-k, bulaş-ı-k, üfür-ü-k, ele-k, dile-k, döşe-k kabi.
–gın (-gin, -gun, -gün, -kın, - kin, -kun, -kün). Tilda faol qo’llanilayotgan bu qo’shimcha ham, asosan, bir bo’g’inli fe’llarga qo’shilib sifatlar yasaydi. Bunday sifatlar kuchaytirish, orttirish, mubolag’a ma’nolarini ifodalaydi: dal-gın, sal-gın, ol-gun, düz-gün, az-gın, bay-gın, dur-gun, bas-kın, dar-gın, gir-gin, üz-gün, çap-kın, kır-gın, bil-gin, sür-gün, aş-kın, yetiş-kin, geç-kin, kes-kin, coş-kun, küs-kün, düş-kün, tut-kun, piş-kin, alış-kın, eriş-kin kabi. Shuningdek, turk tilida ushbu qo’shimcha vositasida qator otlashgan sifatlar ham yasalgan: bas-kın, çap-kın, bil-gin, sür-gün, tut-kun kabi.
–gan (-gen, -kan, -ken). Bu qo’shimcha bir bo’g’inli fe’llarga qo’shilmaydi: alın-gan, sokul-gan, yapış-kan, sıkıl-gan, çekin-gen, sırıt-kan, konuş-kan, giriş-ken, unut-kan, dövüş-ken, somurt-kan, doğur-gan kabi