Toshkent davlat sharqshunoslik instituti sharq filologiyasi fakulteti turkiy tillar kafedrasi

So’roq sifatlari (soru sıfatları). So’roq sifatlari predmetlarni so’roq shaklida ifodalovchi sifatlar bo’lib, ular quyidagilardir: kaç gűn, hangi tarla, ne yazık, nasıl iş, nice mutlu yıllar, neredeki ev, kaçıncı sınıf, kaçar kişi, nelik kumaş каби.
Kaç so’roq sifati predmetning miqdorini so’roq shaklida ifodalaydi: kaç (kişi), kaç (gün), kaç (türlü), kaç (kuruş) kabi.
Hangi so’roq sifati predmetning qaysi predmet ekanligini, bir xildagi predmetlar ichidan aynan qaysi biri ekanligini so’rovchi sifatdir: hangi (gün), hangi (kız), hangi (iş) kabi.
Ne so’roq sifati predmetning holatini so’rovchi sifat bo’lib hangi ma’nosida keladi: ne (gün), ne (zaman), ne (vakit), ne (iş) kabi.
Ba’zan esa so’roq ma’nosida kuchaytiruvni ifodalab keladi: ne (güzel), ne (çabuk), ne (mutlu), ne (iyi) kabi. Bu birikmalarda qo’llanilgan ne so’roq sifati nasıl va çok so’zlarining sinonimi hisoblanadi.
Turk tilida ko’makchili birikma shaklidagi qo’shma (murakkab) so’roq sifatları ham qollanadi: ne asıl, ne denli, ne gibi, ne kadar, ne biçim, ne tűrlű каби. Bu yerda ham so’roq ma’nosi ostida kuchaytiruv ifodalanadi.
Nasıl so’roq sifati predmetning mohiyatini so’rovchi, ne va asıl so’zlarining qo’shilishidan yuzaga kelgan so’roq sifatidir: nasıl (adam), nasıl (yer) kabi. Nasıl so’roq sifati gap ichida kesim vazifasida qo’llanadi: Hava nasıl? Fiyatlar nasıl?
Nice so’roq sifati qadimdan bugungacha yetib kelgan, hozirda kaç va hangi ma’nosida, asosan, shevalarda saqlanib qolgan so’zdir: nice yıl (kaç yıl), nice Ahmet (hangi Ahmet) kabi.
Nice so’roq sifati hozirgi paytda turk adabiy tilida juda kam qo’llanadigan noaniq sifat holiga kelgan: nice yıllar, nice demler, nice mutlu yıllar kabi. Hatto bunday qo’llanishda ‘ko’p’, ‘qancha qancha’ ma’nosini tashuvchi tilak ifodalanadi: nice bayramlara, nice mutlu yıllara kabi.
O’rin-payt kelishigi qo’shimchasi va oidlik shakli qo’shimchasini olib yuzaga kelgan neredeki so’roq sifati predmetning joyi, o’rnini so’rovchi so’zdir: neredeki (yol), neredeki (kız) kabi.