Toshkent davlat sharqshunoslik instituti qosimjon sodiqov turkiy til tarixi


Ko‘k turk xatining imlo prinsiplari



Download 3,07 Mb.
bet32/158
Sana02.07.2021
Hajmi3,07 Mb.
#107560
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   158
Bog'liq
Qadimgi turkiy til (2)

Ko‘k turk xatining imlo prinsiplari. Ko‘k turk bitiglarida unlilar to‘rt harf yordamida ifoda etilgan: , <ï–i>, , .

Muhim belgilaridan biri, unlilar, asosan, birinchi bo‘Іinda yoziladi, singarmonizm qonuniga ko‘ra keyingi bo‘Іinda hosil bo‘luvchi unli yozilmaydi.

Undoshlarni ifodalovchi harflar uch guruhga bo‘linadi:

1. Yozuvda undoshlarning fonetik juftini bildiradigan harflar: B – b, b – b', x – ğ, g – g, D – d, d – d', J – y, j – y', Q u I – q, k f F – k, L – l, l – l', N – n, n – n', R – r, r – r', S – s, s – s', T cv– t, t – t'.

2. Yozuvda undoshlarning yo‘g‘on va ingichka variantlarini farqlamaydigan harflar. Bular: z – z~z', m – m~m', h – ŋ~ŋ', p – p~p', c – č~č', Y – š~š', # – ñ~ ñ'.

3. Yonma-yon kelgan qo‘sh undoshlarni bildiradigan harflar: P – lt~l't', O – nt~n't', W – nč~n't', n – rt~r't'.

Ko‘k turk yozuvi qadimgi turkiy tilning fonetik-fonologik, morfo-fonologik xususiyatlariga moslashgan edi. Buni yozuvning turkiy singarmonizm (unlilar uyg‘unligi) qonuniga bo‘ysunganligida yaqqol kuzatish mumkin. Yozuv belgilari so‘zning fonetik-fonologik tabiatini anglatib turadi.

Ba’zi undoshlar qanday unli bilan yondosh kelayotgani, bo‘g‘inning holatidan kelib chiqib, turli harflar yordamida ifoda etilgan. Masalan: [q] tovushi -ïq , -qï morfo-fonologik ko‘rinishida I, -aq, -qa holatida Q, -uq, -oq, -qu, -qo holatida u harfi bilan yoziladi. Ayni hodisani [k] tovushining ifodasida ham kuzatamiz.



Download 3,07 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   158




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish