Toshkent davlat sharqshunoslik instituti qosimjon sodiqov turkiy til tarixi



Download 2,75 Mb.
Pdf ko'rish
bet91/186
Sana31.12.2021
Hajmi2,75 Mb.
#257869
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   186
Bog'liq
turkiy til tarixi

 
Hozirgi zamon fe’li 
 
Bunday fe’l shakli hozirgi zamon uchun yoki ham hozirgi, 
ham  kelasi  zamon  uchun  mushtarak  bo‘ladi.  Undosh  bilan 
tugagan  fe’llarda  [a],  [ä],    unli  bilan  tugagan  fe’llarda  [y] 
undoshi 
orttiriladi: 
kelädirmän, 
kelädirbiz, 
kelädirsän, 
kelädirsiz, kelädir, kelädirlär; sözläydirsiz, bašlaydïrlar.  
Ham  hozirgi,  ham  kelasi  zamonga  ehtimoli  bo‘lgan  fe’llar 
misoli: kelirmän, kelirbiz, kelirsän, kelirsiz, kelir, kelirlär. 
“Kitob-i  tarjumon-i  turkiy”da  ta’kidlanishicha,  “qipchoq 
tili”da  hozirgi  zamon  fe’lining  tinglovchi  birligi  o‘zakka  -ar-
sen,  -är-sen  bo‘lishsiz  shakli  esa  -maz-sen,  -mäz-sen 
qo‘shimchasini  qo‘shish  bilan  hosil  qilinadi:  čïzar-sen  – 


 
191
yozarsan,  yozyapsan,  čïzmaz-sen  –  yozmassan,  yozmayapsan. 
Tinglovchi  ko‘pligi  hosil  qilinmoqchi  bo‘lganda  tinglovchi 
birligidagi -sen qo‘shimchasi -siz bilan almashtiriladi. 
O‘zga  birligi  fe’l  o‘zagiga  -ar,  -är  bo‘lishsiz  shakli  esa  -
maz,  -mäz  qo‘shimchasini  qo‘shish  bilan  hosil  qilinadi. 
Tinglovchi ko‘pligi birlikdagi bo‘lishli va bo‘lishsiz shakliga -
lar, -lär qo‘shimchasini qo‘shib hosil qilinadi. 
So‘zlovchi  birligi  -ar-men,  -är-men  bo‘lishsiz  shakli  -maz-
men,  -mäz-men  qo‘shimchasi  bilan  hosil  qilingan:  čïzar-men  – 
yozarman, 
yozyapman, 
čïzmaz-men 
– 
yozmasman, 
yozmayapman. So‘zlovchi ko‘pligida so‘zlovchi birligidagi -men 
qo‘shimchasi -biz bilan almashtiriladi (KTT.69).  
 

Download 2,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   186




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish