Тошкент давлат иқтисодиёт университети И. Саифназаров, А. Мухтаров, Т. Султонов, Д. Эрназаров Илмий тадқиқот методологияси

Эксперимент - илмий фактларни топиш, олиш, уларни тушуниб етиш ва қайта ишлашга хизмат қилади.
Эксперимент мақсади - илмий билимни ўстириш.
Ҳозирги замон фанларининг (табиатшунослигининг) вужудга келиши илмий эксперимент методининг қўлланилиши билан боғлиқ.

1. 
   IX-XII аср Шарқ уйғониш даври дунёвий фанлари фақат мантиқий мезонлар билан чегараланиб қолмасдан, балки эътиқод ва мантиқ талабларига мос ҳукмрон хулосаларни кузатиш ҳамда тажрибалар орқали тасдиқланган билимларни йиғиб бир тизимга солинди.
   
2. 
   XVII-XVIII аср янги давр Европа табиатшунослик фанлари қарор топди.
   

Эксперимент учун зарур шароитлар:

4.4.1- Чизма

1. 
   Экспериментатор ёки тадқиқотчилар гуруҳи.
   
2. 
   Лабораториялар.
   
3. 
   Лабораторияларда ўрганиладиган объектлар.
   
4. 
   Аппаратуралар.
   
5. 
   Ёрдмчи техник мосламалар.
   

4.4.2- Чизма

Экспериментчининг бош ижодий вазифаси:

1. 
   Экспериментни кузатишлар, ўлчашларнинг аниқлиги қўйилган мақсадга мувофиқ келадиган қилиб режалаштириш.
   
2. 
   Сурункали хатолар ва нуқсонлар бўлиши мумкинлигини эътиборга олиб уларни бартараф этиш чораларини кўриш.
   
3. 
   Эксперимент натижаларини танқидий анализдан ўтказиш ва тўғри хулосалар чиқариш.
   
4. 
   Синов тажрибаларининг аииқлигини баҳолаш.
   
5. 
   Қайта ишланган натижаларни қисқа ва кўргазмали (жадвал, график, схема каби) шаклда тақдим этиш.
   

4.4.3-Чизма

Моделли экперимент:

1. 
   Идеал эксперимент: ҳодисани турли мураккаб ҳолатдардан ажратиш, ҳодисани соф кўринишда ўрганиш имконини беради.
   
2.