Тошкент давлат иқтисодиёт университети И. Саифназаров, А. Мухтаров, Т. Султонов, Д. Эрназаров Илмий тадқиқот методологияси

5-Мавзу. Илмий мактаб, метод ва методология муаммолари
5.1 Илмий мактаб ва унинг ривожланиш тенденциялари.
5.2 Методларнинг таснифи.
5.3 Методология муаммоси. Методологик тамойиллари.

1. 
   Илмий мактаб ва унинг ривожланиш тенденциялари
   

Илмий мактаблар ўзида муайян шахс, олимнинг илмий фаолияти йўналишини ўрганиш натижасида шаклланган касб эгалари, олимлар когортаси бўлиб, унда муайян илмий ғоя, назария доирасида ҳамжиҳатликда фаолият олиб борилади. Илмий мактаб тушунчаси метод тушунчасидан кенгрокдир.

Бугунги кунда “Фарзандларимиз биздан кўра кучли, билимли, доно ва албатта бахтли бўлишлари шарт!” деган ҳаётий даъват ҳар биримизнинг , ота-оналар ва кенг жамоатчиликнинг онги ва қалбидан мустаҳкам ўрин эгаллаган.
Шавкат Мирзиёев,
1-жилд, 144-145-бетлар, 2017
Илмий мактаблар фан тараққиётида ворисийликни таъминлайди, яъни фандаги тизимли ривожланишни ўзида намоён этади. Кишилик жамиятида бир қатор илмий мактаблар фаолият юритган.

Илмий мактабларнинг юзага келиши

5.5.1- Чизма



1.Афинадаги «Платон» (мил.авв.427-347) академияси, кейинчалик 1459-йилда Европада тикланди. «Платон» академиясида табиат ғоялар маҳсули, ғоялар ўзгармас, абадиий ҳаракатсиз. Ҳис килинадиган нарсалар эса ғояларнинг соясидир. Моддий дунё ўткинчи, ғоялар дунёсида энг олий ғоя Худодир. Платоннинг «Давлат», «Сиёсат», «Қонунлар» каби асарлари мавжуд.



2. Боғдоддаги Халифа Маъмун ар-Рашид (813-833) томонидан ташкил этилган Маъмун академияси IX аср 2-ярмида, дастлаб 819-йилда Боғдодда «Байт ул-ҳикмат»(Билимлар уйи)да Моварауннахр ва Хуросон олимлари фаолият юритиб, ў3 илмий ишларини давом эттирган. Унда Ал-Хоразмий фаолият юритган.





3. ХХоразм Маъмун Академияси (997-1010) доно ва зукко маслаҳатчиларга мухтож бўлган Ибн Ироқ, таклифи билан Беруний Хоразмга қайтиб келади. XI-аср бошида (1004) Хоразм пойтахти Гурганч (ҳозирги кўҳна Урганч) шаҳридаги илмий марказ Маъмун академияси деб ном олган . «Дорул ҳикма ва маориф» (мажлиси улома) номини олган илмий муассаса шаклланди. Бу ерда олимлар кенг илмнинг барча соҳаларида тадқикот иши олиб борилган.1997 йил 11-ноябрда Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Хоразм Маъмун академиясини кайта ташкил этиш тўғрисида»ги фармони Ўзбекистоннинг илмий салоҳиятини юксалтиришга ўз ҳиссасини қўшиб келмокда.
2004 йил 9 ноябрда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг карори билан 2005 йил Хоразм Маъмун академиясининг 1000 йиллиги нишонланди.

Ҳозирда Ўзбекистон Марказий Осиёдаги йирик илмий марказдир. Бу марказ тадқиқот учун зарур бўлган ривожланган моддий асосга, кенг илмий фондга, малакали кадрларга эга. Уларнинг меҳнати бутун дунёга эътироф этилган.

Республиканинг илмий тадқикот мажмуи академия, олий ўқув юртлари ва тармоқ йўналишидаги 362 муассасани, шу жумладан,101 илмий тадқиқот институтини, олий ўқув юртларидаги 55 илмий-тадқиқот бўлимларини, 65 лойиҳа конструкторлик ташкилотини, 32 илмий-ишлаб чиқариш бирлашмаси ва тажриба корхоналарининг 30 ахборот-ҳисоблаш марказини ўз ичига олади. Илмий салоҳиятнинг ўзаги Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясидир.У минтақадаги етакчи илмий ва тажриба маркази бўлиб, ярим асрдан ортиқроқ тарихга эга. Унинг таркибида ташкил этилган ядро физикаси институти, «Физика-Қуёш» илмий ишлаб чиқариш бирлашмаси, «Биолог» ИИБ, Майданак тоғидаги баланд астрономия обсерваториялари мажмуи ва бир қатор бошқа марказлар муваффақиятли тадқиқотлар олиб бормоқда.
Фан соҳасида 46 мингга яқин киши банд бўлиб, шулардан 2,8 минги фан доктори ва тахминан 16,1 минги фан номзодларидир. Биринчи марта Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комиссияси тузилди. Унинг вазифаси ёш илмий кадрлар тайёрлашдир. Айни вақтда фаннинг 20 тармоғи бўйича юқори малакали илмий кадрлар тайёрланмоқда.Олимлар замонавий фаннинг кўпгина йўналишларида фундаментал ва амалий тадқиқотлар олиб бормоқда. Республикада қуйидаги йўналишлар бўйича жаҳон даражасидаги илмий мактаблар яратилган.