Тошкент давлат иқтисодиёт университети “Бухгалтерия ҳисоби” кафедраси

Mustaqil auditor moliyaviy hisobotlarning belgilangan qonun talablari asosida tuzilgani va shu korxonaning moliyaviy holati, moliyaviy holatidagi o’zgarishlar va pul oqimlari to’g’risida to’g’ri va to’liq ma’lumot berayotganligi yuzasidan o’z fikrini bildirishi uchun qo’llaydigan chora-tadbirlari majmuyi audit tekshiruvining uslubiyati hisoblanadi.

• Mustaqil auditor moliyaviy hisobotlarning belgilangan qonun talablari asosida tuzilgani va shu korxonaning moliyaviy holati, moliyaviy holatidagi o’zgarishlar va pul oqimlari to’g’risida to’g’ri va to’liq ma’lumot berayotganligi yuzasidan o’z fikrini bildirishi uchun qo’llaydigan chora-tadbirlari majmuyi audit tekshiruvining uslubiyati hisoblanadi.

Korxonalar o’z faoliyat turiga ko’ra quyidagi asosiy uch guruhga bo’linadi:
1. Xizmat ko’rsatuvchi korxonalar;
2. Savdo korxonalari;
3. Ishlab chiqaruvchi korxonalar.

Xizmat ko’rsatuvchi korxonalarda faoliyat jarayonini quyidagicha tasvirlash mumkin:

1.Xarajat
2.Xizmat ko’rsatish
3.Debitorlik qarzlari
4.Daromad

Savdo korxonalari faoliyatida audit predmeti quyidagi besh jarayondan kelib chiqadi:

1. Xarajat
2.Tovar sotib olish
3.Tovar sotish
5.Daromad
4.Debitorlik qarzlari

Ishlab chiqaruvchi korxonalarda operatsion sikl bir oz murakkab ko’rinishga ega bo’lganligi sababli audit predmeti xam ko’proq bo’ladi. Bu tur korxonalarda audit predmeti quyidagi etti elementdan tashkil topgan:

1.Xarajat
2.TMZ
3.Ishchi kuchi
7.Daromad
5.Tayyor mahsulotni sotish
4.Tayyor mahsulot
6.Debitorlik qarzlari
Audit va taftish, ularning o’xshashlik va farqli tomonlari
Audit va taftish tushunchalari kеng ma'noda xo’jalik yurituvchi sub'еktlar moliya-xo’jalik faoliyati ustidan o’rnatiladigan iqtisodiy nazoratni tashkil etish usullari hisoblanadi.
Moliyaviy hisobotlarni tuzishni taftish qilishda ma'lum izohlar bеrilgan holda auditorlik faoliyati standartlari va normalari qo’llanilishi mumkin.
Audit va taftishning bunday o’xshash jihatlari ko’p, ammo prinsipial farqlari ham mavjud. Shuning uchun ham iqtisodiy nazorat shakllari va usullarining rivojlanishi istiqbollarni tadqiq qilishda audit va taftish o’rtasidagi farqlarni ochib bеrish muhim ahamiyatga ega.
Bunday farqlarni quyidagi bеlgilari bo’yicha turkumlash mumkin