Toshkent davlat iqtisodiyot

Doimiy xarajatlar ishlab chiqarishni borishiga va o‘tkazilishning darajasiga, ya’ni nazorat qilinayotgan moddiy oqimlarning intensivligiga bog‘liq bo‘lmagan
xarajatlar. Bu mustaqillik davomida logistik boshqaruv qarorlari ishlab chiqiladigan ko‘rib chiqilayotgan davrda saqlanib qolinadi. Bunday turdagi xarajatlarga omborxona uchun vaqt bo‘yicha belgilanadigan va shartnoma tuzishda qayd etiladigan ijara to‘lovlari misol bo‘lib xizmat qilishi mumkin.
O‘zgaruvchan xarajatlar ishlab chiqarishni borishi va o‘tkazish darajasiga, ya’ni nazorat qilinadigan moddiy oqimlarning intensivligiga bog‘liq xarajatlar sifatida belgilanadi. Xom - ashyoni xarid qilish va transportda tanishlarga xalq to‘lashga xarajatlar misol bo‘lib xizmat qilishlari mumkin. Shu narsa ravshanki, o‘zgaruvchan xarajatlar moddiy oqimni ko‘rsatishi bilan birgalikda ko‘payadilar, ba’zida esa uning intensivligiga to‘g‘ridan to‘g‘ri mutanosib bo‘ladilar.
Umumiy xarajatlar, ba’zida yalpi xarajatlar ham deb ataladilar, doimiy va o‘zgaruvchan harajatlarning summasi sifatida belgilanadilar.
O‘rtacha xarajatlar moddiy oqimning bir birligiga to‘g‘ri keluvchi tegishli xarajatlarning miqdori sifatida belgilanadi.
Chegaraviy xarajatlar eng katta yo‘l qo‘yiladigan xarajatlar sifatida emas, balki bitta birlikka moddiy oqimni ko‘payishi oqibatida vujudga keluvchi tegishli doimiy o‘zgaruvchan, umumiy va o‘rta xarajatlarning o‘sishi sifatida belgilaniladi. Agar xarajatlarning ko‘rsatilgan turlarini moddiy oqim intensivligiga bog‘liqligi grafigi qurilsa, doirasida xarajatlarning ko‘rsatilgan turi bu grafik uchun hosil qilingan vaqtda sifatida belgilanadi. Amalda moddiy oqimning ko‘rib chiqilayotgan birligini ishlab chiqarish boshlangunga qadar va uni ishlab chiqarish tugallanganidan keyingi tegishli xarajatlari xaqqidagi raqamli axborotlarga ega bo‘lgan holda chegaraviy xarajatlarni belgilash mumkin.
Firma daromadlarini tahlil qilishda ularning quyidagi turli tumanligi ajratiladi.

•