Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

Moliyaviy globallashuv
–bu xalqaro kapital oqimlari va moliya bitimlari 
hajmi ortishi, turli ko‗rinishdagi moliyaviy insturmentlar va texnologiyalarining 
foydalanish, zamonaviy elektron texnologiyalar, kommunikatsiya va informatsiya 
vositalarini joriy qilish natijasida jahon mamlakatlarining moliyaviy o‗zaro 
bog‗liqligining o‗sib borishidir
21
.
Moliyaviy globallashuvning paydo bo‗lishi va rivojlanishining asosiy 
omillariga quyidagilar kiradi:
moliyaviy resurslarning transchegaraviy ko‗chishi; xalqaro moliya bozorini 
tartibga solish bo‗yicha ustmilliy tuzilmalarni mustahkamlanishi; 
xalqaro moliya bozorida milliy va xorijiy moliya–kredit institutlari, bank va 
nobank moliya institutlari o‗rtasida ta‘sir sohasi uchun raqobatni kuchayishi;
axborot texnologiyalari va elektron moliya xizmatlari global bozorini tez 
rivojlanishi; bank faoliyatini sekyuritizatsiyasi; 
yangi milliy va regional moliya bozorlarining qaror topishi va ularning 
xalqaro moliya bozoriga qo‗shilishi;
xalqaro moliya krizislar; milliy, xalqaro va jahon moliya bozorlarida 
innovatsiya jarayonlarining ortishi. 
Moliyaviy globallashuvning subyektlari bo‗lib quyidagi tuzilmalar ishtirok 
etadi:

xalqaro yoki mintaqaviy moliyaviy-iqtisodiy tashkilotlar: Xalqaro
valyuta fondi, Jahon banki guruhi, Xalqaro hisob-kitoblar banki, Yevropa 
tiklanish va taraqqiyoti banki (YeTTB), Amerikalararo rivojlanish banki
20
Mejdunarodniy finansoviy rinok: ucheb. posobie./pod red. d–ra ekon. nauk, prof. V.A.Slepova, d–ra ekon. nauk, 
prof. Ye.A.Zvonovoy.–M.:Magistr, 2007.21–25s. 
21
Mejdunarodniy finansoviy rinok: ucheb.posobie./pod red. d–ra ekon. nauk, prof. V.A.Slepova, d–ra ekon. nauk, 
prof. Ye.A.Zvonovoy.–M.:Magistr,2007.–26 s. 

---

(AARB), Osiyo taraqqiyot banki (OTB), Islom taraqqiyot banki (ITB) va 
boshqalar; 

transmilliy korporatsiyalar va banklar; 

institutsional xalqaro investitsiyalar (pensiya jamg‗armalari, sug‗urta 
kompaniyalari, moliya kompaniyalari va fondlari, investitsiya kompaniyalari va 
fondlari, ssudaomonat institutlari va boshqalar);

jahon moliya markazlari (Nyu–York, Tokio, Gonkong, Frankfurt–na–
Mayn, London, Parij,Chikago, Lyuksemburg va boshqalar). 
Oxirgi yigirma yillikda moliyaviy globallashuv jarayoni iqtisodchilarning 
diqqat markazida bo‗lib kelmoqda. Moliyaviy globallashuv to‗g‗risidagi birinchi 
maqola 1991- yilda Xalqaro valyuta fondi mutaxasislariga tegishli bo‗lib 
(Goldsbrough, David John; Teja, Ranjit. Globalization of Financial Marketsand 
Implications for Pacific Basin Developing Countries. Working Paper No. 
91/34,IMF, 1991), 
moliya bozori globallashuvi jarayonlari Tinch okeani 
mintaqasidagi rivojlanayotgan mamlakatlar misolida ko‗rib chiqilgan.

Shuni alohida ta‘kidlash lozimki, XX asrning 90- yillari boshida moliyaviy 
globallashuvning mohiyatini ochib berish yuzasidan ko‗plab ilmiy izlanishlar olib 
borilgan. Olimlar o‗z ilmiy tadqiqotlarlarida moliyaviy globallashuv o‗zi nimani 
angalatadi? qanday paydo bo‗ldi? paydo bo‗lishi tarixiy qonuniyatmi yoki yo‗q? 
kabi bir qator savollarga javob berishga harakat qilishgan
22
.
Moliyaviy globallashuvning mohiyati xususidagi sistemali munozarali 
savollar 
xorijlik 
tadqiqotchilar 
D.Xelda, 
E.Makgryu, 
D.Goldbllata 
va 
Dj.Perratonlarning ―Global transformatsiyalar‖ nomli kitobida aniqroq bayon 
etilgan.
Moliyaviy globallashuvni aniq ravishda quyidagicha ifodalash mumkin: