Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Iqtisodiy muvozanat deb bir-biri bilan o‘zaro bog‘liqlikda va ta’sirda amal 
qiladigan iqtisodiy jarayonlar, hodisalarning bir-biriga qarama-qarshi bo‘lgan 
ikki yoki bir necha tomonining teng kelgan holatiga aytiladi.
Shuning uchun 
ham butun iqtisodiyotning muvozanati to‘g‘risida gap borganda, eng avvalo uning 
bozor iqtisodiyoti davridagi asosiy ko‘rsatkichi sifatida yalpi talab va yalpi taklif 
o‘rtasidagi tenglik e’tiborga olinadi. 
Makroiqtisodiyotda iqtisodiy muvozanatning shakllanishi, uni ta’minlash 
ancha murakkab va ziddiyatli jarayondir. Chunki u xususiy va umumiy tavsifdagi 
bir qator muvozanatlar tizimini o‘z ichiga oladi. 
Iqtisodiy muvozanat kategoriyasining mazmunini to‘g‘ri tushuntirish uchun 
unga ikki tomonlama ya’ni qiymat va naflilik jihatdan yondashuv usulini qo‘llash 
maqsadga muvofiqdir. 
Iqtisodiy muvozanatlikning ikki tomoni – qiymat va naflilik jihatidan taxlili 
E.Shodmonovning 
tadqiqot 
ishlarida 
ancha 
batafsil 
berilgan. 
Bunda 
muvozanatlikning 
turli 
darajalari 
mazmunan 
farqlanilib, 
umumiy 
muvozanatlikning qiymat va naflilik jihatidan tarkibi alohida tasvirlangan (19.2-
rasm).
Rasmdan ko‘rinadiki, milliy iqtisodiyot darajasidagi umumiy muvozanatning 
asosiy ko‘rinishi jamiyat barcha ehtiyojlari va milliy ishlab chiqarish hajmi 
o‘rtasidagi tenglik bo‘lib, uning bozor iqtisodiyoti sharoitidagi aniq shakli – yalpi 
talab va yalpi taklif tengligi sifatida namoyon bo‘ladi. Biroq, hozirgacha aksariyat 
hollarda bu tenglik faqat qiymat miqdori jihatdan ta’minlanishi lozim, deb 
qaralmoqda. Fikrimizcha, bu o‘rinda miqdoriy tenglik faqat qiymat jihatidan emas, 
balki naflilik jihatidan ham ta’minlanishi lozim.

---

551 
19.2-rasm. Umumiqtisodiy muvozanatlikning qiymat va naflilik jihatidan tarkibi