Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Bozor iqtisodiyoti
–
bu tovar ishlab chiqarish, ayirboshlash va pul 
muomalasi qonun-qoidalari asosida tashkil etiladigan va boshqariladigan 
iqtisodiy tizimdir. 
Bunday iqtisodiyot erkin tovar-pul munosabatlariga asoslanib, 
uning negizida tovar va pulning turli shakllardagi harakati yotadi, u iqtisodiy 
monopolizmni inkor etadi. Ayrim adabiyotlarda bozor iqtisodiyoti – bozor xo‘jaligi 
subyektlari iqtisodiy xatti-harakatlarining erkin, mustaqil ravishda yuz berishi va 
ularning tovar-pul mexanizmi orqali bir-biriga bog‘lanib muvofiqlashuvi deb baho 
beriladi. Bozor iqtisodiyotida bozor aloqalari butun tizimni, uning barcha 
bosqichlari – ishlab chiqarish, ayirboshlash, taqsimlash va iste’mol jarayonlarini 
hamda iqtisodiy munosabatlarning barcha subyektlarini qamrab oladi. Shuni ham 
e’tiborda tutish kerakki, hozirgi sharoitda o‘rtacha rivojlangan iqtisodiyotda 24 
mln.dan ortiq turdagi tovarlar mavjud bo‘lib, har yili ularning 1/10 qismi 
yangilanib turadi. Bunday sharoitda bozorning ishtirokisiz tovar turlari va hajmi 
bo‘yicha talab va taklifni tartibga solishni tasavvur ham qilib bo‘lmaydi. Bu esa 
bozorning vazifasini hech qanday markazlashtirilgan rejalashtirish idoralari 
muvaffaqiyatli bajara olmasligining yaqqol dalilidir. Bozor iqtisodiyoti esa eng 
samarali va muammolarni tezlik bilan hal eta oluvchi ijtimoiy-iqtisodiy tizim 
hisoblanadi. 
Bozor iqtisodiyoti subyektlari tarkibiga tadbirkorlar ham, o‘z mehnatini 
sotuvchi ishchilar ham, pirovard iste’molchilar, ssuda kapitali egalari va qimmatli 
qog‘ozlar egalari ham kiradi. Odatda, bozor xo‘jaligining barcha asosiy subyektlari 
uchta guruhga bo‘linadi: uy xo‘jaliklari, korxonalar (tadbirkorlik sektori) va davlat. 

---

165 
Uy xo‘jaliklari
–
iqtisodiyotning iste’mol sohasida faoliyat ko‘rsatuvchi