Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

 
Asosiy tayanch tushunchalar 
 
Natural ishlab chiqarish
– mahsulotlar ishlab chiqaruvchining o‘z 
ehtiyojlarini qondirish, ichki xo‘jalik ehtiyojlari uchun mo‘ljallagan ishlab 
chiqarish. 
Tovar
– biron-bir naflilikka va qiymatga ega bo‘lgan, ayirboshlash uchun 
yaratilgan mahsulot. 

---

161 
Tovar ishlab chiqarish
– mahsulotlarni o‘z iste’moli uchun emas, balki 
bozorda sotish, ayirboshlash uchun va boshqalarning ehtiyojini qondirish 
maqsadida ishlab chiqarish. 
Naflilik
– tovarning kishilarning biron-bir narsaga bo‘lgan ehtiyojini 
qondirish layoqati. 
Ijtimoiy zaruriy naflilik
– talab miqdoriga mos keladigan miqdordagi 
naflilik. 
Qiymat
– tovarda gavdalangan ijtimoiy-zaruriy mehnat. 
Almashuv qiymati
– biror turdagi iste’mol qiymatning boshqa turdagi 
iste’mol qiymatga ayirbosh qilinadigan miqdoriy nisbati, ayrim tovarlar 
qiymatining boshqa tovar qiymatida ifodalanishi. 
Ijtimoiy zaruriy ish vaqti
– muayyan ijtimoiy normal ishlab chiqarish 
sharoitida va muayyan jamiyatdagi mehnat malakasi va jadalligi darajasi o‘rtacha 
bo‘lgan sharoitda biron bir tovarni ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan ish vaqti. 
Qiymat qonuni
– tovar ishlab chiqarish va ayirboshlash uning qiymati 
asosida amalga oshishini, qiymatning o‘zi esa ijtimoiy zaruriy mehnat sarflari 
orqali o‘lchanishini ifodalovchi sabab-oqibat bog‘liqligi.
Aniq mehnat
– ma’lum maqsadga qaratilgan, muayyan bir shaklda 
sarflanadigan va aniq turdagi iste’mol qiymatlarni, naflilikni vujudga keltiradigan 
mehnat. 
Abstrakt mehnat
– turli tovarlarda gavdalangan mehnatning aniq shaklidan 
qat’iy nazar umuman inson mehnatining sarflanishi, ijtimoiy mehnatning bir qismi.