Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali «Buxgalteriya hisobi, moliya, soliq va statistika” kafedrasi mudiri: dots. M. Xolmurzaev

Tuzuvchi: «_______________ » ass: Vafoxojayeva D.
TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
«Buxgalteriya hisobi, moliya, soliq va statistika”
kafedrasi mudiri: «______________ » Dots. M.Xolmurzaev
"Statistika"fanidan 2-kurs, 3-semstr yakuniy nazorat
11-Bilet
1. Variatsiya kenglik va o’rtacha mutlaq tafovut ko’rsatkichlarining bir biridan farqi nimada ?
Variatsion kenglik ( R ) deyilganda belgining emg katta va eng kichik darajalari o’rtasidagi farq tushiniladi. Bu ko’rsatkich zanjirlangan qatorning ikkita chetki xadlariga asoslanganligi sababli ayrim xollarda o’zgaruvchanlikni noto’g’ri ta`riflashi mumkin. Bunday holat, odatda, chetki hadlar tasodifiy bo’lgan taqdirda sodir bo’ladi. Bu ko’rsatkichdan qatorning hadlari bir-biridan unchalik katta miqdorda farq qilmaydigan sharoitlarda foydalanish maqsadga muvofiqdir.
O’rtacha mutlaq tafovut alohida miqdorlar bilan ularning o’rtacha miqdorlar o’rtasidagi farqlarning to’plamdagi birliklar soni yig’indisiga bo’lgan nisbat yig’indisidir.
Yuqorida ko’rib chiqilgandek, o’rtacha arifmetik miqdorlarning matematik xususiyatlaridan biri alohida miqdorlar bilan ularning o’rtacha o’rtasidagi farq yigi’indisining nolga tengligida edi. Shuning uchun ham o’rtacha mutlaq tafovutni hisoblashda farqlar ishorasiga e`tabor berilmay, ular qavs ichiga olinmasdan to’g’ri chiziq ichiga olinadi. Natijada umumiy olingan yig’indini iqtisodiy, real ma`noga ega bo’lmaydi, shu sababli statistika amalyotida bu ko’rsatkich deyarli qo’llanilmaydi. Uning o’rniga dispersiya, ya`ni o’rtacha kvadrat tafovut ishlatiladi.
2.Dispersiya deb nimaga aytiladi ?
3. Masala. Mintaqada xalqistemolmollariishlabchiqarish:
(mlrdso’m)

	2018	2019
Ishlabchiqarilganistemolmollari		Reja	haqiatda
	9.8	11.2	10.5

Berilganlargaasoslanib ,rejatopshirig’i, rejaningbajarilishhamdadinamikanisbiymiqdorlarinixisoblang. Ularningo’rtasidagibog’lanishnianiqraqamlardako’rsating.

Demk rejalashtirilayotgan davrda iste`mol mollaerini bazis davr 2018 yilga nisbatan 15.2 foizga ortiqcha ishlab chiqarishga mo’ljallangan. Xo’sh, bu reja haqiqatda qanchaga bajarilgan. Buning uchun reja bajarilishi nisbiy miqdorini hisoblaymiz:
Demak, 2019 yilda rejalashtirilgan iste`mol mollari 6.3foizga bajarilmagan. 2019yilda haqiqatda ishlab chiqarilgan iste`mol mollarinning 2018yilga nisbatan qanchaga ko’p yoki oz ekanligini bilih uchun dinamika nisbiy miqorini hisoblaymiz:
4. Masala. Bittasmenadaharbirishchitomonidanishlabchiqarilgan “A” mahsulotmiqdorlariquydagilarbilantavsiflanadi:

IshchilarningRaqamlari	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Bittasmenadaishlabchiqarilganmahsulot(dona)	16	17	18	17	16	17	18	20	10	18

Progressivva regressive o’rtachalarqandayhisoblanadi ?

O’rtalashtirilayotgan belgi miqdorlari (xillari) bir yoki teng marta takrorlangan paytda oddiy arifmetik o’rtacha qo’llniladi. Uni aniqlash uchun dastlab o’rtalashtirilayotgan alohida miqdorlar yig’indisi aniqlanadi, so’ngra olingan natija ularning soniga bo’linadi. Buni quyidagicha yozish mumkin:
Izoh: Kafedraning 2020 yil ____ ______________ yig‘ilishida muhokama qilingan va tasdiqlashga tavsiya etilgan (____– sonli bayonnoma)