Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ayubjonov a. H., Salixodjayeva u. A. Moliya statistikasi

 
10.2. O‘zbekistonda valyuta siyosatini amalga oshirish asoslari 
Bozor iqtisodiyotini tartibga solish tizimida, ayniqsa kuzatilayotgan jaxon 
moliyaviy inqirozi sharoitida, valyuta siyosati muxim o‘rinni egallaydi. Valyuta 
siyosati – mamlakatning joriy strategik maqsadlarga muvofiq xalqaro valyuta va 
boshqa iqtisodiy munosabatlar sohasida amalga oshiriladigan chora tadbirlar 
majmuasidir. U iqtisodiy siyosatning asosiy maqsadlariga erishishga qaratilgan, 
ya’ni iqtisodiy o‘sishining barqarorligi, inflyasiya va ishsizlikning o‘sishini 
to‘xtatish, to‘lov balansining tengligini ushlab turish va boshqalarni ta’minlashga 
qaratilgandir. 
Valyuta siyosatining yo‘nalishi va shakllari mamlakatning valyuta bo‘yicha 
iqtisodiy vaziyati, jahon xo‘jaligi evalyusiyasi, jahonda ishlab chiqarish kuchlari 
joylashtirilishiga ko‘ra aniqlanadi. Xar xil taraqqiyot bosqichlarda birinchi o‘rinda 
valyuta siyosatining aniq maqsad va masalalari chiqadi. Bular: 

valyuta inqirozini bartaraf etish va barqarorligini ta’minlash; 
72
К.Янгасв, М..Мўминов, Ш.Намозов «Мустақилликни мустаҳкамлаш омили ёки валюта ва кредитлар нималарга 
йўналтирилмоқда?», «Бозор, пул ва кредит» журнали, 2002 йил, 6- сон, 7-бет.

---

204 

valyuta cheklashlar; 

valyutani erkin ayirboshlashga o‘tish; 

valyuta operatsiyalarini erkinligi va boshqalardir. 
Hukumatning valyuta siyosati valyuta qonunchiligi bilan rasmiylashtiriladi. Bu 
qonunchilik o‘z ichiga mamlakat ichida va tashqarisida valyuta qiymatliklari bilan 
operatsiyalarni tartibga soluvchi huquqiy qoidalar majmuasi, shuningdek, valyuta 
muammolari bo‘yicha davlatlararo kelishuvlari (ikki tomonlama va ko‘p 
tomonlamasiga bo‘lish mumkin)ni oladi. 
Valyuta siyosatini amalga oshirish yo‘nalishlaridan biri bu valyuta kursini 
tartibga solishdir. Bu xolat shu bilan ifodalanadiki, xalqaro inqirozlar iqtisodga 
avvalom bor valyuta kurslarining keskin tebranishlari orqali ta’sir etadi. (2.2.1-
jadval) 
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki 2018 yilda O‘zbekistonning savdo bo‘yicha asosiy 
sheriklari milliy valyutalarining sezilarli o‘zgarishi ro‘y bergan. Agar 1 Xitoy yuani 
qiymati 2017 yilda 4,8% mustahkamlangan bo‘lsa, Turk lirasining qiymati 
ko‘rilayotgan davr mobaynida 21,9% pasaygan. Vaxolanki turk lirasi qiymati 2017 
yilda bor yo‘g‘i 3,9% pasaygan.