Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov q. X., Xolmominov sh. R

89

---

To'rtinchi styart 
— fuqaro barcha tegishli hujjatlami taqdim qilgan holda 
mahalliy mehnat organida ish qidiruvchi shaxs sifatida ro‘yxatdan o'tishi 
lozim.
Ishsizlikning umumiqtisodiy xarakteri mehnat bozorining o‘zi, mehnatga 
talab va uning taklifi o'rtasidagi mutanosiblik ishsizlikni emas, ish bilan 
bandlikni shakllantirishidan ham kelib chiqadi. Ishsizlik, bir tomondan, 
go‘yo ish bilan bandlikning «teskarisi» hisoblanadi, ikkinchi tom ondan, 
ish bilan bandlikni shakllantiruvchi omillardan farq qiluvchi omillar ta ’sirini 
his qiladi.
Shunday boisa-da, ishsizlik doimo ish bilan bandlik bilan birgalikda 
ko‘rib chiqiladi: ish bilan bandlikning ko‘payishi, qoidaga ko‘ra ishsizlikni 
kamaytiradi, bu esa ishsizlikni, o‘z navbatida ish bilan bandlikni ko‘paytiradi. 
T a’rifga ko‘ra 
ishsizlik — bu ishlashni istaydigan mehnatga layoqatli aholining
ish bilan band boimagan miqdoridir. 
Makroiqtisodiy jihatdan ishsizlik — bu 
doim o jam iyat m ehnat salohiyatidan, ishchi kuchi m ajmuidan ishlab 
chiqarish omili sifatida to ia foydalanmaganlikdir. Bu m a’noda ishsizlik ortiqcha 
ishlab chiqarish quwatlariga yoki foydalanilmayotgan yer-suvga teng, ammo 
ishlab chiqarishning boshqa omillari ortiqchaligidan farq qilib, «ortiqcha» 
ishchi kuchi-bozor iqtisodiyotidagi doimiy voqelikdir.
Chet el turli maktab va yo‘nalishlar iqtisodchilari ishsizlik sabablarini 
aniqlashga anchadan beri urinib kelishadi. Keyingi yillarda bizda ham bu 
masalaga katta e’tibor berilmoqda. G 'aibda ishsizlik muammosini o ‘rganish 
cho'qqisi ishsizlikka bozoming muvozanat mexanizmi tomonidan avtomatik 
bartaraf etiladigan muvaqqat hodisa sifatidagi klassik nuqtai nazami inkor 
etgan Buyuk Turg‘unlik (depressiya) davriga to‘g‘ri keladi.
C het ellik iqtisodchilar, h atto klassiklar va neoklassiklar ham 
ishsizlikning mavjudligini hech qachon umuman inkor etmaganlar. Bundan 
tashqari, ular bozor iqtisodiyotining rivojlanishi davriy xarakterga ega 
boiganligi uchun ham uni bozor iqtisodiyoti uchun hayotiy muhim deb 
hisoblaganlar: