Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov q. X., Xolmominov sh. R

birinchidan, 
shundan iboratki, yuqori haq to ia n a d ig a n
xodimlaming soliq toiashdan bosh tortish imkoniyatidan mahrum etish, 
ikkinchidan, 
rahbarlar bilan oddiy xodimlar m ehnatiga haq toiashdagi 
m utanosiblik buzilmasligiga yordam berish, 
uchinchidan, 
jo n boshiga 
toianadigan soliqning kamayib ketishiga va ijtimoiy sug‘urta jamg‘armasiga 
badallar undirish negizlariga putur yetishiga yo‘l qo'ymaslikdir.
Rahbarlar tarkibiga haq to iash n i tartibga solish uning xizmat faoiiyati 
bilan bogiiq xarajatlami tartibga solishini ham o‘z ichiga oladi. Bu o‘rinda 
amaliy uchrashuvlarga doir xarajatlar, ishga doir sheriklarga mukofotlar 
sotib olishga, simpoziumlarga, ish b
ilan
bogiiq ovqatlanishla/ga, kompaniya 
hisobidan avtomobil va samolyotlardan foydalanishga m oijallangan xarajatlar 
nazarda tutiladi.
Qisqacha xulosalar
Iqtisodiyotning barcha sohalarida m ehnatga to ia n a d ig a n haqni 
baravarlashtirish, ayniqsa, yuqori unum li sohalarda, yuksak malakali 
mutaxassislar yetishmaydigan tarm oqlarda darom adlarni tenglashtirish 
umumiy tarzda inflyatsiyaning avj olishi uchun omil b o iib xizmat qiladi. Bu 
hoi shunga olib keladiki, ish haqini oshirish pirovard natijada, butun 
iqtisodiyotda mehnat unumdorligini quvib o ‘tadi.
Dunyoda ishlab chiqarish sohasida ro‘y berayotgan umumiy tanazzul 
natijasida keyingi yillarda ish bilan bandlik borasidagi ahvol birmuncha 
murakkablashdi. Oxirgi o‘n yil ichida dunyo bo‘yicha o‘rtacha kishi boshiga 
to‘g‘ri keladigan daromad ketma-ket qisqardi.
Nazorat va muhokama uchun savollar
1. Rivojlangan xorijiy davlatlarda daromadlar siyosatining xususiyatlari 
nimada?
2. Daromadlar siyosati va mehnatga haq to iash vositalari bo'yicha qanday 
amaliy tajribalar bor?
3. Vengriyada mehnatga haq to ia sh vositalari qanday xususiyatlarga ega?
4. Ish bilan bandlik va ish haqi to ‘g‘risida, xalqaro statistika haqida 
gapiring.
57. «Yalpi» va «sof» ish haqi to‘g‘risida nimalarni bilasiz?
8. 
AQShdagi istiqbolli kasblar bo'yicha mehnatga haq to ia sh qanday 
amalga oshiriladi?
181

---

9. Ishchi kuchiga sarflanadigan xarajatlar va uning tarkibiga nimalar kiradi?
10. Yaponiyada ish kuchiga sarflanadigan xarajatlaming xususiyatlari haqida 
gapiring.
11. Shvetsiyada ish haqini tashkil etish xususiyatlari nimalarda ifodalanadi?
14. Fan-texnika taraqqiyoti ta ’sirida ish haqini tashkil qilishdagi qanday 
o'zgarishlami bilasiz?
15. Ish haqi tuzilmasini qanday usullar bilan tartibga solish mumkin?
16. Ishchi va xizmatchilarga ish haqi stavkalarini belgilash usullarini aytib 
bering.
17. Ish haqining shakl va tizimlari hamda uning ko‘rsatkichlarini aytib bering.
18. Ish haqi bo‘yicha oshkoralik, hisobga olish va nazorat tizimi haqida 
nimalarni bilasiz?
19. Ish haqining ishlab chiqarish sam aradorligiga t a ’siri qanday 
ko‘rsatkichlarda ifodalanadi?