Toshkent davlat iq tiso diyo t universiteti q. X. Abdurahmonov

135

---

Ikkinchidan, 
savollar respondentga tushunarii qilib tuzilishi, turlicha 
ma’nolar kasb etmasligi, respondentning ma’lumoti va bilimlar darajasiga 
monand bo‘lishi kerak. Buning uchun har bir savol sinovdan (muhokamadan) 
o‘tkaziladi.
Uchinchidan, 
savollar, umuman olganda, respondent javob bera oladigan 
qilib tuzilishi zarur. Bunda xotira omili va voqeaning qachon yuz bergani inobatga 
olinadi.
To‘rtinchidan, 
savollar respondentda ijobiy munosabat uyg‘otib, uni aniq 
javob berishga undashi lozim. Buning uchun ular yyetarli darajada mantiqli va 
muloyim qilib tuzilishi kerak.
Intervyu usuli 
— intervyuerning respondent bilan bevosita, maqsadga 
muvofiq suhbati orqali ma’lumot olish usulidir. Foydalanish darajasi va olingan 
ma’lumotning ishonchliligi bo‘yicha u eng asosiy usullardan sanaladi. Sotsiologik 
tadqiqotlarda intervyu usulini qo‘Hashning asosiy sohalari quyidagilardir:
- gipotezalar tuzish va muammoni aniqlash;
- yirik miqyosdagi ijtimoiy so‘rovlar o‘tkazish uslubiyatini ishlab chiqish;
- kichik tanlovli ijtimoiy-psixologik tadqiqotlarda ma’lumot to‘plashning 
qo‘shimcha usuli sifatida;
- ma’lumot bazasini aniqlash va tekshirish uchun nazorat tadqiqotlarida.
Anketali usul bilan taqqoslaganda intervyu usuli bir qator kamchiliklar va
*
afzalliklarga ega. Shu bois rejalashda ulardan qaysi biri afzalroq, ya’ni kam vaqt 
va mablag* sarflab, muhimroq va ishonchli ma’lumot olish mumkinligini 
aniqlashga to‘g‘ri keladi. Bu tanlov tadqiqotning aniq maqsad va vazifalari, 
shuningdek, tashkiliy imkoniyatlari va sharoitlariga bog‘liq.
Anketali va intervyu usullari sotsiolog va javob beruvchining savol-javobga 
kirishish shakli bilan farqlanadi.
Intervyu usulida tadqiqotchi va respondent o‘rtasidagi kontakt tadqiqotchi 
ko‘zda tutgan savollarni berish, har bir kishi bilan suhbat tashkil etish va 
o ‘tkazish, olingan javoblarni yo‘riqnomaga muvofiq belgilash bilan 
shug‘ullanadigan intervyuer orqali amalga oshiriladi.
Bu usul yordamida muayyan hajmdagi ma’lumotni olish uchun tadqiqotchi 
anketali usulga qaraganda ko‘proq vaqt va mablag‘ sarflaydi.