Toshkent dаvlаt аgrаr universiteti

2.1-rasm.Toshkent viloyatining о‘rtacha oylik yog‘ingarchilik kо‘rsatkichi, mm
Tarvuz о‘simligi yaxshi о‘sishi va rivojlanishida fotosintezning ahamiyati yuqori bо‘lib, bu bevosita quyoshli soatlar davomiyligi bilan belgilanadi. Quyosh nurlari jadal tushgan davrda tarvuz о‘simligida barg apparati intensiv rivojlanadi va ularda kechadigan fotosintez jarayonlari natijasida plastik moddalar tо‘planishi ortadi.


2.2-rasm. Toshkent viloyatining oylar bо‘yicha kunlik о‘rtacha quyoshli soatlar kо‘rsatkichi, soat (2017-2019 y.y.)
T arvuz о‘simligi rivojlanishida yorug‘lik, harorat va yog‘ingarchilikdan tashqari quyoshli va bulutli kunlarning almashinib turishi ham muhim ahamiyatga egadir. Bulutli, yog‘ingarchilikli va quyoshli (ochiq) kunlarning almashinib turishidagi eng katta tebranish noyabr oyidan mart oyigacha bо‘lgan davrda kuzatildi. Aprel va oktabr oylarida bunday о‘zgaruvchanlik birmuncha kamayadi. Yoz oylarida esa bulutli, yog‘ingarchilikli va quyoshli kunlarning almashinib turishi deyarli kuzatilmaydi va havo oy davomida deyarli ochiq bо‘ladi (2.3-rasmga qarang).


2.3-rasm. Toshkent viloyatining oylar bо‘yicha quyoshli, bulutli va yog‘ingarchilikli kunlik kо‘rsatkichi, soat (2017-2019 y.y.)
Tuproq. Asosiy dala tajribalari о‘tkaziladigan Toshkent davlat agrar universiteti Innavatsion ishlanmalar va maslaxat markazi (DUK) maydonining tuprog‘i qadimdan sug‘orib kelinadigan tipik bо‘z tuproq bо‘lib, qalinligi unchalik kuchli bо‘lmagan (0,5 m dan oshmaydi) agroirrigatsion gorizontga ega. Mexanik tarkibiga kо‘ra changsimon о‘rtacha og‘ir qumoq tuproq.
Organik moddalar miqdori u qadar kо‘p emas. Gumusning miqdori haydalma qatlamda 0,8-1,4 % ni tashkil etadi, uning ostki qatlamida esa о‘rtacha 0,12-0,56 % atrofida. Ushbu qatlamda juda kam miqdorda umumiy azot, о‘rtacha miqdorda yalpi fosfor va yuqori miqdorda kaliy aniqlangan. Haydalma qatlamda yalpi azot miqdori 0,1-0,6 %, uning ostki qatlamida 0,3-0,4 %, fosfor miqdori mos holda 0,18-0,25 va 0,12-0,16 %, kaliy miqdori – 1,75-2,15 va 1,65-1,85 % ni tashkil etadi.
Azotning harakatchan shakllari miqdoriga kо‘ra tuproq juda kam ta’minlangan, fosfor bilan yuqori darajada, kaliy bilan kam va о‘rtacha ta’minlangan hisoblanadi. Tuproqning haydalma qatlamida nitratlar miqdori 7-32, uning ostki qatlamida sezilarsiz, mos holda harakatchan fosfatlar 46-96 va 13-32, almashinuvchi kaliy – 165-242 va 119-140 mg/kg ni tashkil etadi.
Tajriba maydonining tuprog‘i mikroelementlar bilan о‘rtacha ta’minlangan. Mikroelementlarning о‘zlashtiriluvchi shakllar miqdori (mg/kg tuproqqa nisbatan) quyidagicha: bor – 0,25-0,30; mis – 0,21-0,65, molibden – 0,24-0,75, marganets – 37,6-41,4, temir – 140-155; rux – 3,24-3,45, kobalt – sezilarsiz.