Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

Tolaning chiziqli zichligi (tolaning ingichkaligi).
Tolaning ingichkaligini 
tasvirlash uchun chiziqli zichlik tushunchasi kiritilgan. Tolaning chiziqli zichligi deb 
tolaning uzunlik birligidagi massasi tushuniladi. Halqaro birliklar sistemasida tolaning 
chiziqli zichligi tekslarda ifodalanadi. 
Teks 1 km uzunlikdagi tolaning massasi necha gramm ekanligini ko’rsatadi. 
Tola ingichkaligi metrik nomeri bilan ham ifodalanadi, metrik nomer 1g tolaning 
metr hisobidagi yoki 1mg tolaning millimetr hisobidagi umumiy uzunligini bildiradi. 
Tolaniig chiziqli zichligini shtapel (bir tutam tola)ni buyum oynalariga qo’yilib, 
mikroskopda solinadi va tarozida tortilib aniqlanadi. 
Tolaning uzilish kuchi. 
Bitta tolani cho’zganda gramm hisobida qancha kuch sarf 
qilinganligi shu 
tolaning uzilish kuchi 
deb yuritiladi va gramm kuch yoki nyuton bilan 
ifodalanadi. Tolaning uzilish kuchi uning pishiqligini va uzunasiga cho’zuvchi ta`siriga 
chidamliligini bildiradi. SHuning uchun tolaning uzilish kuchi uning devorchalarining 
qalinligiga bog`liq. 
Tolaning uzilish kuchi ko’pgina boshqa texnologik ko’rsatkichlar bilan bog`liq. SHu 
sababli chigitli paxtaning va tolaning sortini aniqlashda uzilish kuchi asosiy aniqlovchi 
texnologik ko’rsatkich qilib qabul qilingan. 

---

Odatda pishgan tolaning uzilish kuchi o’rtacha 4-7 g/k ga teng bo’ladi. 
Mamlakatimizda etishtiriladigan o’rta tolali go’za navlarida tolaning uzilish kuchi 4,2,-5,5 
g/k gacha, ingichka tolali navlarda esa 4,6-6,0 g/k bo’ladi. 
YAxshi etilmagan va ko’sak paxta tolalarida tolaning uzilish kuchi kam bo’ladi. 
Tolaning uzilish kuchining uning chiziqli zichligiga nisbati 
tolaning nisbiy uzilish 
kuchi 
deb yuritiladi. 
Tolaning uzilish kuchi qisqichlari orasi 3 mm li DSH-ZM markali 
takomillashtirilgan dinamometrda aniqlanadi. Tolaning uzilish kuchini LPS-4 asbobida va 
polyarizatsion usulda ham aniqlash mumkin.