Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

 
 
Nazorat uchun savollar: 
1.CHigitli paxtaning iflosligini qo’lda aniqlash uchun necha gramm paxta 
namunasi kerak? 
2.CHigitli paxtaning iflosligini 2L-12M yoki LKM markali priborda aniqlash uchun 
necha gramm paxta namunasi kerak? 
3.CHigitli paxtaning iflosligini 2L-12M yoki LKM markali priborda aniqlashdan 
oldin yirik xas-cho’plar nima yordamida ajratiladi? 
4.CHigitli paxta namunasining iflosligi qanday formulada aniqlanadi? 

---

5 – amaliy mashg’ulot: CHigitli paxtani andozalarga taqqoslash bilan organoleptik 
usulda navini aniqlash 
Darsning maqsadi: 
talabalarga har bir navning namligi, ifloslik darajasi va ta’rifini 
bilishi kerak. Hozirgi vaqtda chigitli paxtaga ishlatiladigan standart bo’yicha chigitli paxta 
ukparlanishi, zichligi, bo’lakchalarning nisbiy kattaligi aniqlanadi. 
1. Mashg’ulotni uyushtirish. Chanoq bo’lakchalarining tashqi ko’rinishiga qarab 
chigitli paxtani navlarga ajratish. 
2. Mashg’ulot o’tish joyi. Shu mavzudagi dars mashg’ulot xonasida o’tkaziladi. 
3. Chigitli paxta mashg’ulot o’tkazishga manba bo’lib xizmat qiladi. 
4. Mashg’ulot uchun kerakli narsalar va ko’rgazmali qurolari: namlik va ifloslik 
jadvallari, texnik tarozi va toshlari, chigitli paxta andozalari. Qo’lda terilgan chigitli 
paxtaning davlat standarti. 
5. Talabaning mustaqil ish o’tkazish chegarasi. Talabalar Davlat standarti bilan 
hamda har bir g’o’za navining tashqi ko’rinishi, g’o’zaning o’rta tolali navi bo’yicha 
mustaqil tanishadilar. 
6. Talabalar to’la hisobot tuzadilar va joriy baholanadilar. 
7. Tavsiya qilinadigan adabiyotlar. 
8. O’zbekiston Davlat standarti O’zRST 615-94 Paxta Texnik shartlar. 
Standart bo’yicha chigitli paxtani tashqi ko’rinishi belgilari, etilish darajasi, 
egiluvchanligi va zichligiga qarab 5 ta navga bo’linadi: I-sanoat navi; II-sanoat navi; III-
sanoat navi; IV-sanoat navi va V-sanoat navi. 
Har bir navning namligi, ifloslik darajasi va ta’rifini albatta bilishi kerak. Hozirgi 
vaqtda chigitli paxtaga ishlatiladigan standart bo’yicha chigitli paxta ukparlanishi, zichligi, 
bo’lakchalarning nisbiy kattaligi aniqlanadi. 
Chigitli paxta navi namunadagi har bir bo’lakchalarning navlar bo’yicha miqdor 
(og’irlik) foyizini aniqlash bo’yicha topiladi.
Standartda ko’rsatilgan belgilari bo’yicha namuna gruppalarini tashkil qiluvchi ayrim 
bo’lakchalarni navlarga ajratish maqsadida chigitli paxtadan tahlil qilish uchun 500 gr dan 
3 ta namuna olinadi. 
Navlar bo’yicha namuna olib uni tekshirib ko’rib bo’lingandan keyin har bir 
bo’lakcha “tipik” va “notipik” guruhlarga ajratib tortiladi. Notipik guruhlarga chigit, 
chirigan paxta bo’laklari va hokazolar kiradi. Hamma olingan og’irliklar jamlanadi. 
Har bir nav bo’lakchalari guruhlarining foyiz hisobidagi miqdori guruhlarning 
yig’indi og’irligiga qo’shiladi, lekin namunani boshlang’ich og’irligiga qo’shilmaydi. 
Navni aniqlashda asosiy qilib og’irligi eng katta bo’lgan bo’lakchalar guruhi olinadi. 
Bu guruhlarning foyiz miqdoriga navga ega bo’lgan guruhlarning foyizi arifmetik tarzda 
qo’shiladi. Yuzaga kelgan sonlar summasi ilovada ko’rsatilgan ruxsat berilgan sonlar bilan 
solishtiriladi. 
1-jadval