|
Ko‘chat o‘stiriladigan issiqxona maydoniga bo‘lgan talabni aniqlash
Ekin
Ochiq yerga ko‘chat o‘tqazish
talabi
Urug‘ ko‘chat o‘stirish
Ko‘chat yetishtirish
May
doni,
ga
1 gektar
uchun
ko‘chat
olishga
ketadigan
urug‘ sarfi,
gramm.
Har 1 m
2
issiqxona
ga urug‘
ekish
me’yori,
gramm.
Ko‘chat olish
uchun 1m
2
issiqxonaga bo‘lgan
talab, m
2
.
Oziqlanish maydoni
O‘simlikning tup qalinligi,
dona
1
gektarga
ketadigan
ko‘chatga
talab,
dona
+10%
Har 1
m
2
dan
chiqadig
an
yaroqli
ko‘chat,
dona
- 10%
Barcha
maydonga
ketadigan
ko‘chatga
talab,dona
1 gektar
yer
maydoni
uchun,
ga
Hamma
maydon
ga
Daladagi
o‘simlik
lar, m
2
(70x30
sxemada)
Issiqxonagi
ko‘chatlar,
sm
2
(5x6)
Har 1 ga
dalada
(10000m
2
)
Har 1 m
2
da
ko‘chat
o‘stirilganda.(
10000 sm)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Ertagi
karam
20
300
12
25
500
0,21
30
47619
333
52380
300
1 047600
Ertagi
pomidor
10
250
O‘rtagi
pomidor
15
200
Baqlajon
8
350
Shirin
qalampir
12
200
Achchiq
qalampir
14
300
279
14- jadval
Ko‘chat o‘stiriladigan issiqxona maydoniga bo‘lgan talabni aniqlash
Ekin
Ochiq yerga ko‘chat o‘tqazish
talabi
Urug‘ ko‘chat o‘stirish
Ko‘chat yetishtirish
May
doni,
ga
1 gektar
uchun
ko‘chat
olishga
ketadigan
urug‘
sarfi,
gramm.
Har 1 m
2
issiqxona
ga urug‘
ekish
me’yori,
gramm.
Ko‘chat olish uchun
1m
2
issiqxonaga
bo‘lgan talab, m
2
.
Oziqlanish maydoni
O‘simlikning tup qalinligi,
dona
1 gektarga
ketadigan
ko‘chatga
talab, dona
+10%
Har 1
m
2
dan
chiqadiga
n yaroqli
ko‘chat,
dona
- 10%
Barcha
maydon
ga
ketadiga
n
ko‘chatg
a
talab,do
na
1 gektar
yer
maydoni
uchun, ga
Hamma
maydon
ga
Daladagi
o‘simlik
lar, m
2
(70x30
sxemada)
Issiqxonagi
ko‘chatlar,
sm
2
(5x6)
Har 1 ga
dalada
(10000m
2
)
Har 1 m
2
da
ko‘chat
o‘stirilganda.
(10000 sm)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Ertagi
karam
20
300
12
25
500
0,21
30
47619
333
52380
300
1
047600
Ertagi
pomidor
10
250
10
25
250
0,21
30
47619
333
52380
300
523 800
O‘rtagi
pomidor
15
200
8
25
375
0,21
30
47619
333
52380
300
785 700
Baqlajon
8
350
14
25
200
0,21
30
47619
333
52380
300
419 040
Qalampir
9
400
10
40
360
0,21
30
47619
333
52380
300
471 420
Baqlajon
8
350
14
25
200
70x35
0,245
6x6
36
27 777
277
30554
200
244 432
Qalampir
9
400
10
40
360
70x25
0,175
5x525
57 142
400
62856
360
565704
280
9-Amaliy mashg‘ulot
Sabzavotlarni vaqtinchali plyonkali tonnellar ostida yetishtirish.
Vaqtinchali plyonkali tonnellar ilitilgan yerlarni bir turi bo‘lib, tuprog‘i
isitilmaydigan usti nur o‘tkazadigan plyonka bilan qoplangan qurilmadir. Tuzilishini
va foydalanishni soddaligi, shuningdek qo‘llanilishini yuqori samarali bo‘lishligi
sababli ular eng ko‘p tarqalgan ilitilgan yer turidir.
Qalinligi 0,1 mm bo‘lgan nur o‘tkazadigan plyonkalar kichik hajmli plyonkali
tonnellar qurish uchun eng qulaydir. Ular kislorod va karbonat angidrid gazlarini
yaxshi o‘tkazadi, ammo suv va parni o‘tkazmaydi, shular sababli qurilma ichida
havoning namligi yuqori bo‘ladi. Ular bo‘yiga qisqaradi (2,5% gacha) va yuqori
haroratda kuchli cho‘zilish xususiyatiga ega.
O‘zbekistonda so‘nggi yillarda vaqtinchalik plyonkali tonnellar bilan band bo‘lgan
yer maydoni 1200-1500 ga ni tashkil etadi. Ulardan erta bahor fevralda kengroq va
kech kuzda esa kam foydalaniladi. Ular erta bahorda ochiq maydondan ertagi
mahsulot chiqishini 2-3 haftaga tezlatishi bilan birga, ertagi hosil chiqishini 1,3-1,5
barobarga ko‘paytiradi, kech kuz davrida esa o‘stirish davrini 4-6 haftaga uzaytirib
hosildorlikni sezilarli darajada ko‘paytiradi.
Kichik hajmli plyonkali qoplamalardagi mikroiqlimining xususiyatlari
15-rasm
Kichik
hajmli arkasimon sinchli plyonkali tonnel qurilma: a - simdan
yoy sinchni tayyorlash; b - tonnel qismlarini joylash shakli; v - shamollatish uchun
plyonkani yon tomoni ko‘tarib qo‘yilgan tonnelning umumiy ko‘rinishi; 1 - simlarni
tayyorlash; 2 - sinch yoyi; 3 - tayanch yoylar; 4 - plyonkani
ustki tomondan siqib turadigan yoy; 5 - plyonka; 6 - tonnelning oldi va orqa
tomonida plyonka mahkamlab bog‘lab qo‘yiladigan qoziqlar (o‘lchami mm da)
1 gektarga tonnel qurish uchun: 1000-1100
kg
plyonka, 1300-1400
kg
(6-7 ming
yoy) sim, 250-300 dona qoziqlar, 20-30
kg
kanop ip zarur bo‘ladi.
Material va jihozlar
. 1. Parnigi bor xo‘jalik. 2. Turli xildagi parniklarning
tuzilishi bo‘yicha maketi, plakati, rasmi, shakli. 3. Ruletka, shtangentsirkul,
281
chizg‘ichlar. 4. Kompyuter tasvirlari va informatsiyalari. 5. Ma’lumotli (spravochnik)
adabiyotlar. 6. Parnik asbob-uskunalari.
1 gektarga tonnel qurish uchun:
1000-1100 kg plyonka, 1300-1400
kg (6-7 ming yoy) sim, 250-300 dona
qoziqlar, 20-30 kg kanop ip zarur
bo‘ladi.
Poliz
ekinlarini
yetishtirishda materiallarga talab 2
baravarga kamayadi.
16-rasm.
Kichik hajmli arkasimon sinchli plyonkali tonnel qurilma:
a – simdan yoy sinchni tayyorlash; b – tonnel qismlarini joylash shakli; v – shamollatish uchun
plyonkani yon tomoni ko‘tarib qo‘yilgan tonnelning umumiy ko‘rinishi; 1 – simlarni tayyorlash;2 – sinch
yoyi; 3 – tayanch yoylar; 4 – plyonkani ustki tomondan siqib turadigan yoy; 5 – plyonka;6 – tonnelning oldi
va orqa tomonida plyonka mahkamlab bog‘lab qo‘yiladigan qoziqlar
(o‘lchami mm da).
Kichik hajmli plyonkali qoplamalardagi mikroiqlim quyosh radiatsiya-sining
jadalligi, bulutni mavjudligi va tashqi havo harorati bilan belgilanadi. Haroratni keskin
o‘zgarishi, havo namligini yuqori bo‘lishi, havo haroratini quyoshli kunlarda
nomaqbul darajagacha qizib ketishi, o‘simliklarni sovuq-laridan himoya qilinishini u
darajada ishonchli bo‘lmasligi unga xos xususiyat-dir. Shunga qaramasdan, kichik
hajmli plyonkali inshootlarni nisbiy hajmini kichikligi mikroiqlim xususiyatlarida bazi
o‘zgarishlarga sabab bo‘ladi.
Yoritilganlik.
Yorug‘lik nurining ma’lum bir qismini plyonka ushlab qolishligi
sababli inshoot ichida yorug‘lik, ochiq maydondagiga nisbatan 15-30% kam bo‘ladi.
Plyonkali qurilmalarning yoritilganligi foydalanilgan plyonka turiga bog‘liq.
ToshkentDAU izlanishlarida aniqlanishicha plyonkali tonnellar ichiga kun mobaynida
singib kiradigan fotosinentik faol radiasyaining (FFR) o‘rtacha yig‘indisi fevralda 45-
47 va martda 60-65 kkal/sm
2
ni tashkil etar ekan. Bu mevali sabzavot ekinlari uchun
minimaldan 1,5-2,0 marotaba ko‘pdir. Plyonkalar birinchi yil ishlatilganida nur
282
o‘tkazishini 39-47% ga yo‘qotsa, bunda ulardan O‘zbekiston sharoitida ikki yil
mobaynida foydalanish mumkin.
Yoritish yorug‘ bo‘lmagan sinchi elementlarni maydoniga ham bog‘liq. Shuning
uchun inshoot tomini keng to‘sinlardan va qo‘pol qilib qurish, sinchlarni xaddan
tashqari zich qilib joylashtirish mumkin emas. Sinchlarning oq rangli bo‘lishi
yorug‘lik tartibotini yaxshilash va plyonka xizmati muddatini uzaytiradi.
Polimer materiallardan foydalanish davrida chang bosadi. Bu uning ustida elektr
zaryadlari hosil bo‘lishi hisobiga sodir bo‘ladi va bunda plyonka chang zarrachalarini
o‘ziga tortadi. Chang bosgan plyonka o‘zidan quyosh nurini yomon o‘tkazadi.
Plyonkadan bir mavsumda foydalanilsa nur o‘tkazishni 15-20%, ikki-uch mavsumda
foydalansa – 40-50% yo‘qotadi.
Chang bosishi hisobiga plyonkalarning nur o‘tkazishini pasayishi hisobiga
yetishtirilayotgan sabzavot ekinlarini hosildorligini kamayishiga va mahsulotni ancha
kech chiqishiga olib keladi. Shuning uchun ifloslangan plyonkani foydalanishdan
oldin yumshoq cho‘tka va farrosh yordamida yuvadilar. Plyonka yaxshilab
yuvilganidan so‘ng ham tiniq bo‘rlmasa, bunda undan foydalanish kerak emas.
Do'stlaringiz bilan baham: |
