Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Issiqlik tartiboti.
Nur o‘tkazadigan polimer materiallar yorug‘lik nrlarini yaxshi 
va issiqlikni esa yomonroq o‘tkazadi. Tuproq va o‘simlik yuzasini kunduz kunlari 
qizishi hisobiga qurilma ichidagi harorat kunduzi ko‘tariladi. 
Isitilmaydigan plyonkali inshootlarda tuproq va havo haroratini farqi 
tashqaridagidan quyosh radiatsiyasini jadalligi va davomiyligi tufayli yuzaga keladi. 
Bu farq bulutli kunlarda u darajada yuqori bo‘lmaydi va havo ochiq kunlari, kunning 
yarmidagi soatlarda o‘zining maksimumiga yetadi. Tungi vaqtda havo haroratini 
sezilarli darajada pasayishi kuzatiladi va u ochiq yerdagi sharoitga yaqinlashib qoladi. 
Plyonkali qurilmalarda tuprog‘ harorati ham o‘ziga xos o‘tadi. Bunda sutka 
mobaynida keskin o‘zgarish bo‘lmaydi va plyonkali inshoot turpoq harorati ochiq 
yerdagiga qaraganda anchaga yuqori bo‘ladi.
ToshDAU izlanishlari shuni ko‘rsatdiki, O‘zbekiston sharoitida sovuq kunlarda 
havo harorati tashqarida – 3°S dan past bo‘lmagan hollarda tonnel ostida ijobiy harorat 
(0,5-1) saqlanadi. Fevral oyining ikkinchi yarmida besh yilning to‘rt yilida ochiq 
maydonda, tonnel ostida esa besh yilning ikki yilida salbiy harorat bo‘ladi. 
Sovuqqa chidamli ekinlar bargini o‘sib chiqish haroratini pastki chegarasi (5°S), 
tonnellarda fevral oyini uchinchi o‘n kunligi boshlanishida, ochiq maydonda esa mart 
oyining birinchi dekadasida yuzaga keladi. Shuning uchun Toshkent viloyati 
sharoitida sovuqbardosh ekinlarni yetishtirish uchun plyonkali tonnellarni fevral 
oyining ikkinchi dekadasi oxiri va uchinchi o‘n kunligi boshlanishida o‘rnatish 
maqsadga muvofiq bo‘ladi. 
Urug‘larni una boshlashi va issiqsevar o‘simliklarni sust o‘sishlari uchun minimal 
ijobiy harorat (13-15°S) Toshkent viloyati ochiq yerida quyidagicha belgilanadi: 
tuproq va havoda aprelning 4 besh kunligi oxirida; tonnel ostida – havo aprelning 
ikkinchi besh kunligi boshlanishida, tuproqning 10 sm chuqurli-gida esa – shu besh 
kunlikning oxirida boshlanadi. Demak, issiqsevar ekinlar-ning urug‘i va ko‘chatini 
plyonkali tonnellar ostiga aprel oyining birinchi besh kunligida ekish yaxshiroq ekan. 

---

283 
Oftobli, yuqori issiq quyoshli havo (tashqarida 24°S dan yuqori) tonnellarda harorat, 
o‘simliklarga salbiy ta’sir etadigan (40-45°S) darajagacha ko‘tarilishi mumkin. 
Plyonka yopilgan qurilmalar ostida sabzavotlar yetishtirishda quyoshli kun-larda 
ularni qizib ketishi kuzatilishi mumkin. Haroratni pasaytirish uchun plyonkali 
tonnellar shamollatiladi. Shamollatish jadalligi qizib ketishi dara-jasi bilan aniqlanadi.