Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Kasallik va zararkunandalari, ularga qarshi kurashish.
Karam 
bakteriozi, soxta un shudring kasalligi, bitlar, karam pashshasi, kuyasi, karam 
kapalaklari katta zarar keltiradi. Karam bakteriozi, soxta un shudringga, 
ko’chatlarning pora soniga qarshi urug’ ekisholdi 20 minut davomida 45-50
0
da 
qizdiriladi. So’ng har 1 kilogramm urug’da 6-8 gramm TMTD yoki 3-4 gramm 
Tigan aralashtiriladi. Bu preparatlar qora songa qarshi parnik tuprog’iga 50-60 
g/m
2
hisobida solinishi ham mumkin. 
Karam bitiga qarshi 40 % li Kroneton (0,6-1,0 kg),
 
30 % li Slon (1,0-1,5 
kg), 10 % li tsanitol (1,5-2 litr) qolgan barcha zararkunandalarga qarshi 
dendrabatsillin, entobakterin (1,5-2,0 kg), detsis, suma-alg’ta, karate (0,2-0,4 
l.ga) ikki marta purkalganda yaxshi natija beradi.
Kuzgi karam o’stirish xususiyatlari. Keyingi yillarda bahorda ekilganga 
qaraganda 2-3 xafta ilgari hosil olish imkonini beradigan kuzgi karam ekish 
keng tarqaldi. Kuzgi ekishning afzalligi yana shundaki, bunda ko’chat 
tayyorlash uchun issiq parniklar talab qilinmaydi, chunki ko’chatlar sovuq 
ko’chatxonalarda yetishtiriladi. Kuzgi karam janubiy rayonlarda ko’p 
ekilmoqda. 
Kuzgi 
karam 
ko’chatlari ochiq yerdagi egatlarda yoki sovuq 
ko’chatxonalarda o’stiriladi. Ko’chatlarning erkaklab ketish ehtimolini va qish 
davomida o’simlik bir qismining nobud bo’lishini hisobga olib, bahorda ekish 
uchun mo’ljaldagidan 25-30 % ortiqroq ko’chat tayyorlanadi. Ko’chatxonalarga 
urug’ sentyabrning ikkinchi o’n kunligida -oktyabr boshlarida ekiladi. 
Ko’chatlar 4-5 ta barg chiqarganda - oktyabr oxiri - noyabrning birinchi 
yarmida dalaga ekiladi. Ko’chat o’tqazish uchun yengil, ammo unumdor 
tuproqli, sovuq shamollardan himoyalangan uchastkalar tanlanadi.
Kuzgi karam etishtirishda o’simlikning sovuqqa chidamliligini birmuncha 
oshirish maqsadida kuzgi shudgorlash oldidan gektariga 20-30 t go’ng 1,5-2 ts 
fosfor va 1 ts kaliy solinadi. Kech kuzda ekiladigan karamlarga azotli o’g’itlar 
solish tavsiya qilinmaydi.
Karam ko’chatlari qator oralarini 60-70 sm va qatorlardagi tuplar orasini 
25-30 sm dan qilib o’tkaziladi.

---

174 
Kuzda karam o’simligi 2-3 marta sug’oriladi, sovuq kunlar boshlanishi 
oldidan esa chopiq qilinadi, bu o’simliklarni muzlab qolishdan mag’lum 
darajada saqlaydi. 
Dastlab ekinlar azotli va azot-fosforli o’g’itlar bilan erta bahorda (fevral-
martda), oradan bir oy o’tgandan keyin esa ikkinchi marta oziqlantiriladi. 
Karamning bundan keyingi parvarishi yerni yumshatish, begona o’tlarni yo’q 
qilish, sug’orish va erkaklayotgan o’simliklarni olib tashlashdan iborat. Qator 
oralari yuza - 6 sm gacha chuqurlikda yumshatilishi lozim, chunki kech kuzgi 
karamning ildizlari yuza joylashgan bo’ladi. 
Qishda plyonka ostida karam etishtirishda, harorat 22-25
0
dan oshib ketsa, 
tonnellarni ochib shamollatiladi. Erta bahorda qattiq sovuq bo’lish xavfi 
o’tgandan keyin plyonkalar olinadi.