foydalanish uchun oylik to’lov to’lamasdan, balki amortizatsion ajratmalarning to’liq summasini to’laydi.
So’nggi vaqtda ipoteka krediti keng tarqalmoqda. Ipoteka krediti - bu ko’chmas mulk kafolat
ta'minotiga beriladigan uzoq muddatli ssudalardir.
Hozirgi kunda butun iqtisodiy tizimning normal faoliyat yuritishi uchun davlat va xalqaro kreditlar
katta ahamiyatga ega. Davlat krediti deb, davlat, mahalliy hokimiyat organlari fuqarolar va yuridik
shaxslarga nisbatan qarz oluvchi yoki kreditor rolini o’ynaydigan kredit munosabatlarining yig`indisiga
aytiladi.
Davlat krediti sohasida markaziy hukumat va mahalliy hokimiyat organlari, odatda, byudjet defitsitini
qoplash uchun pul mablag`larini jalb qilgan holda, qarz oluvchi rolini o’ynaydilar. Pul mablag`larini jalb
qilishning asosiy shakli sifatida davlat obligatsiyalari va boshqa turdagi qimmatli qog`ozlarini chiqarish
xizmat qiladi. Obligatsiyani sotib olgan, bo’sh pul mablag`iga ega shaxslar, davlat kreditorlari bo’lib
sanaladilar. Bank kreditidan farqli ravishda, kreditor bo’lib faqatgina banklar emas, balki sug`urta
kompaniyalari, korxonalar va hattoki xususiy shaxslar ham bo’lishi mumkin. Shuni ta'kidlash joizki,
rivojlangan mamlakatlardagi sug`urta kompaniyalari operatsiyalarining yarmini, qimmatli qog`ozlarni sotib
olish tashkil etadi. Bundan xulosa qilish mumkinki, davlat krediti xususiydan pul mablag`larini taqdim etish
shakli va shartnoma ishtirokchilari bilan farq qiladi.
Qaytarish, muddatlilik va foizlarni to’lash shartlarida valyuta va tovar resurslarini taqdim etish bilan
bog`liq bo’lgan, xalqaro iqtisodiy munosabatlar sohasidagi kapital harakati, xalqaro kredit deb aytiladi.
Kreditorlar va qarz oluvchilar sifatida banklar, korxonalar, davlatlar, xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar
xizmat qilishi mumkin.
Xalqaro kredit shakllarini, kredit munosabatlarining ayrim tomonlarini tavsiflovchi, asosiy belgilar
bo’yicha turkumlashtirish mumkin.
Muddat bo’yicha xalqaro kreditlar qisqa muddatli - 1 yilgacha, o’rta muddatli - 1 yildan 5 yilgacha va
uzoq muddatli - 5 yildan yuqori, kreditlarga bo’linadi.
Maqsadi bo’yicha xalqaro kredit quyidagilarga ajratiladi tashqi savdo va xizmat ko’rsatish bilan
bog`liq tijorat krediti; boshqa maqsadlar, shu jumladan qarzlarni qoplash, investitsiyalar va qimmatli
qog`ozlarni sotib olishda foydalaniladigan moliyaviy kredit; kapital, tovar va xizmatlarni chiqarishning
aralash shakllari uchun mo’ljallangan oraliq kreditlar.
Xalqaro kredit quyidagi funksiyalarni bajaradi:
- maksimal foydaga erishish uchun, qayta ishlab chiqarishning uzluksiz jarayonini ta'minlash
maqsadida mamlakatlar o’rtasida ssuda kapitallarini qayta taqsimlash;
- naqdsiz to’lovlar rivojlanishi natijasida xalqaro hisob-kitoblar sohasidagi muomala xarajatlarini
tejash;
- kapital mujassamlanishi va markazlashuvini tezlashtirish.
Shuningdek, xalqaro kredit, individual jamg`arish chegaralarini ochgan holda, yangi firmalarni tashkil
etishga ko’maklashadi. Umumlashtirgan holda aytganda, xalqaro kredit, kreditning boshqa shakllari
bajargan funksiyalarni xalqaro miqyosda amalga oshiradi.
Kreditning jamiyat iqtisodiy tizimidagi o’rni va roli, uning bajaradigan funksiyalari bilan belgilanadi.
Qayta taqsimot funksiyasi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida, ssuda kapitallari bozori vaqtinchalik bo’sh moliyaviy resurslarni xo’jalik
faoliyatining bir sohasidan olib, yuqori daromad ta'minlovchi ikkinchi bir sohasiga yo’naltirish funksiyasini
bajaradi. Kredit, dinamik tarzda rivojlanayotgan ob'ektlarning qo’shimcha moliyaviy resurslarga bo’lgan
extiyojini qondirgan holda, iqtisodiyotni makroboshqaruvchisi rolini ham o’ynaydi.
Ssuda shartnomasi orqali kreditor, qarz oluvchiga tovar-moddiy boyliklar yoki pul mablag`larini
vaqtinchalik foydalanishga topshiradi. Har ikkala holda ham, bitim mazmuni bir xil bo’lsa ham,
topshiriladigan ob'ekt turlicha. Ammo bu faqatgina mazkur ob'ekt tarkibiga emas, faqatgina shakliga
tegishli, chunki shakl qanday bo’lmasin shakl emas balki qiymat qayta taqsimlanadi.
Shunday qilib, kreditning taqsimot funksiyasiga qiymatni taqsimlash xosdir. Taqsimot hududiy va
tarmoq belgilariga asosan ro’y berishi mumkin. Kredit munosabatlariga, joylashuvidan qat'iy nazar turli xil
tashkilot va shaxslar kirishi mumkin. Kredit uchun kreditor va kredit oluvchi o’rtasidagi masofa ahamiyatga
ega emas. Qiymatning bunday qayta taqsimlanishini hududlararo deb atashimiz mumkin.
Kredit yordamidagi tarmoqlararo qayta taqsimlash, qiymat bitta tarmoqga tegishli kreditordan,
ikkinchi bir tarmoqga tegishli kredit oluvchiga o’tgan holda ro’y beradi. Korxonalar va banklar o’rtasidagi
munosabatlar katta hajmda ro’y berayotgan zamonaviy pul xo’jaligida, tarmoqlararo qayta taqsimot xal
qiluvchi rolni o’ynaydi. Banklar tomonidan jamg`arilgan mablag`lar muassasaviy xarakterini yo’qotgan
holda bankning umumiy resurslariga aylanib ketadi, bank esa tarmoq korxonalaridan qancha mablag` kelib
Do'stlaringiz bilan baham: 
