Toshkent davlat agrar universiteti nukus filiali

Click here to buy
A
B
B
Y
Y
PD
F Transfo
rm
er
2
.0
w
w
w .A
B B Y Y.
c o
m
Click here to buy
A
B
B
Y
Y
PD
F Transfo
rm
er
2
.0
w
w
w .A
B B Y Y.
c o
m

---

kredit oluvchi o’rtasida yuzaga keladigan iqtisodiy munosabatlardir.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida kredit quyidagi funksiyalarni bajaradi:
- vaqtinchalik bo’sh pul mablag`larini jamg`arish;
- pul mablag`larini, ularni keyinchalik qaytarilishi sharti bilan qayta taqsimlash;
- kredit muomalasi vositalari va kredit operatsiyalarini yaratish;
- umumiy pul aylanmasi hajmini tartibga solish.
Kredit tizimi har bir mamlakat iqtisodiyotining ajralmas va muhim qismi hisoblanadi. Chunki
mamlakat iqtisodiy rivojlanishining shakli va dinamikasi aynan kredit tizimiga bog`liq bo’ladi.
Kredit tizimini ikkita jihatdan ko’rib chiqiladi:
- birinchidan, kredit munosabatlari, shakllari, usullari va kreditlash turlarining yig`indisi sifatida;
- ikkinchidan, qonunchilik bilan belgilangan holda faoliyat yurituvchi banklar va boshqa kredit
tashkilotlarining yig`indisi sifatida.
Kredit munosabatlarining sub'ektlari bo’lib tijorat tashkilotlari, aholi, davlat va banklar xizmat qilishi
mumkin.
Kredit munosabatlarida bozorning har bir sub'ekti ikkita shaxs, kreditor va kredit oluvchi rolini
o’ynashi mumkin.
Iqtisodiyotdagi kredit munosabatlari muayyan uslubiy asosga ega bo’ladi, uning elementlaridan biri
sifatida kredit bozoridagi har qanday operatsiyani bajarishda qat'iy rioya qilinadigan tamoyillarni ta'kidlash
mumkin.
Kredit tashkilotlari o’zaro bog`langan bo’lib, bozor munosabatlari ishtirokchilarining - tijorat
tashkilotlari, jismoniy shaxslar, davlat tashkilotlari - pul mablag`lari yoki moliya va pul aylanmasi bilan
bog`liq xizmatlarga bo’lgan talabini qondiradi.
Kredit tizimi bank va bankga tegishli bo’lmagan qismlardan iborat bo’ladi.
Bank qismi - kredit tizimining asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi, chunki kredit munosabatlarida
ishtirok etuvchi pul mablag`larining asosiy qismi aynan banklar orqali o’tadi, va aynan banklar moliyaviy
bozordagi asosiy xizmat ko’rsatuvchi tashkilot hisoblanadi.
Bankga tegishi bo’lmagan qism - banklarga nisbatan kamroq va maxsus xizmatlarni ko’rsatuvchi
tashkilotlardan iborat bo’ladi (pochta-jamg`arma muassasalari, lombardlar va h.)
Banklar – o’z va jalb qilingan mablag`lardan maksimal samarali foydalanish hisobiga foyda olishni
maqsad qilib qo’ygan kredit tashkilotlaridir.
Banklar Markaziy Bank (MB) litsenziyasiga asosan, qaytarish, to’lovlilik, muddatlilik shartlarida o’z
nomidan pul mablag`larini joylashtiradi, hamda hisob-kassa va boshqa bank operatsiyalarini amalga
oshiradi.
Bankning asosiy mohiyati - pul mablag`larining kreditorlardan kredit oluvchilarga va sotuvchilardan
xaridorlarga harakatlanishidagi vositachilikdir.
Shunday qilib, banklar mamlakat pul aylanmasini tartibga solib turuvchilar hisoblanadi.
Banklar, tijorat korxonalari sifatida, qayta ishlab chiqarish, sanoat va savdo kapitalining aylanmasi
ehtiyojlari munosabati bilan paydo bo’ldi.
Natural xo’jalikning yo’qolishi, savdo va tovar ayirboshlashning o’sishi pul hisob-kitoblari va kredit
mohiyatini keskin oshirib yubordilar.
Yollanma mehnatga keng miqyoslarda o’tish, daromadlarning katta qismi pul shaklida to’lanishiga
olib keldi.
Muntazam pul aylanmasi paydo bo’ldi, va uni tashkil etish va unga xizmat ko’rsatishni banklar o’z
zimmasiga oldilar. Banklar korxona va davlat tashkilotlari, aholi jamg`armalarining bo’sh pul mablag`larini
jalb etadilar va keyinchalik ularni ssudaga beradilar.
Banklar - sanoat va savdoni kreditlash va moliyalashtirish bilan shug`ullanuvchi, har qanday normal
faoliyat yuritayotgan iqtisodiyot uchun xos bo’lgan tashkilotlardir.
Hozirgi kunda banklar kredit-moliyaviy xizmatlarning katta qismini amalga oshiradi.
Banklarning asosiy operatsiyalari bo’lib pul mablag`larini jalb etish - va ularni ssudaga berish xizmat
qiladi.
Kreditning qaytariluvchanligi.
Kreditning majburiy belgisi, ushbu belgisiz kreditlashning mohiyati yo’qoladi.
Ushbu tamoyil kreditordan olingan moliyaviy mablag`larning o’z vaqtida qaytarilishi lozimligini
ifodalaydi.
Uning amaliy ifodasi kredit bergan tashkilot hisob-raqamiga muayyan ssudani qoplash uchun pul
mablag`larini o’tkazishda namoyon bo’ladi. Kredit resurslarining o’z vaqtida qaytarilishi, bank kredit