Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Shaxsiy nomulkiy ne’matlar. Huquqiy munosabatning shaxsiy nomul-

kiy obyekti deganda nomoddiy ne’matlar, insonning bevosita shaxsiyati bilan 

bog‘liq narsalar tushuniladi. Bular – insonning hayoti, qadr-qimmati, sha’ni, 

sog‘lig‘i kabilar. Insonni hayotdan mahrum etish jinoyatdir. Deyarli barcha 

davlatlarning jinoyat qonunchiligida inson hayotiga tajovuz qilish jinoiy javob-

garlikka sabab bo‘ladi. Shuningdek, insonning hayoti, sog‘lig‘i, sha’ni, obro‘-

e’tibori, qadr-qimmati fuqarolik, ma’muriy, nikoh va oila hamda boshqa qonun-

chilik sohalari normalari bilan muhofaza etiladi. 

 

Huquqiy munosabat uning ishtirokchi-

larida o‘zaro subyektiv huquq va majburiyat-

lar mavjud bo‘lishini anglatadi. Subyektiv 

huquq va yuridik majburiyatlar huquqiy 

munosabatlarning mazmun-mohiyatini tashkil etadi. Chunki, ularni o‘zaro 

bog‘liqlikda tahlil etish orqali huquqiy munosabatning tabiati va maqsadi haqi-

da tasavvur hosil qilish mumkin.

Subyektiv huquq – huquqdor (vakolatli) shaxsning huquq normalari 

doirasida hamda muayyan yuridik faktlar asosida vujudga keluvchi xatti-hara-

kati, fe’l-atvorining me’yoridir. Shuningdek, subyektiv huquq – huquqiy muno-

sabat ishtirokchilarining tegishli huquq normasiga asosan unda nazarda tutil-

gan harakatni sodir qilishga haqli ekanini yoki ularning ma’lum harakatlarning 

amalga oshirilishini talab qilish vakolatini bildiradi. Subyektiv huquq qonun bi-

lan beriladigan va davlat tomonidan muhofazalanadigan xulq-atvorning mum-

kin bo‘lgan (ruxsat etilgan) chegarasi, ko‘lami bo‘lib, u asosan shaxsning im-

koniyati sifatida baholanadi va uning qonuniy manfaatlarini qondirishga xizmat 

qiladi.