Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

yakka 

shaxs avtokratiyasi ko‘rinishi bo‘lib, u ham o‘z navbatida, avtoritar, tiraniya 

va

 despotiya kabi turlarga bo‘linadi.

Avtoritar siyosiy rejim mamlakatda fuqarolarning huquq va erkinlikla-

rining cheklanganligi, bekor qilinganligi yoki umuman yo‘qligi bilan ajralib 

turadi. Bu kabi siyosiy rejimga asoslangan davlatlarda davlat hokimiyati vakil-

lik organlari faoliyati cheklangan, tugatilgan yoki umuman taqiqlangan bo‘ladi 

hamda davlat hokimiyati ustidan xalq nazoratining yo‘qligi, ularning yashirin 

usullar bilan shakllantirilishi namoyon bo‘ladi.

7–18-8

---

98

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

Avtoritar siyosiy rejimning o‘ziga xos xususiyati shundaki, butun ho-

kimiyat yagona shaxs (bir organ yoki bir necha shaxs) qo‘lida to‘planib, dav-

lat hokimiyatini amalga oshirishda ma’muriy-buyruqbozlik, ba’zan terrorchilik 

(o‘zboshimchalik, zo‘ravonlik) usullari qo‘llaniladi hamda taraqqiyparvar siyo-

siy partiyalar va jamoat birlashmalari faoliyati taqiqlanadi, cheklanadi yoki 

tarqatib yuboriladi.

Ushbu rejimda siyosiy monizm – ya’ni yakka mafkuraning ustunligi, 

uning davlat mafkurasi darajasiga ko‘tarilganligi, fuqarolik jamiyatining 

mavjud emasligi, uning institutlarining cheklanganligi, ijtimoiy manfaatlarni 

ifodalash imkoniyatlarining taqiqlanganligi avj oladi.

Tiraniya rejimi yakka shaxs boshqaruviga asoslangan. Buning despoti-

yadan farqi shundaki, tiranning hokimiyati, odatda, zo‘ravonlik, bosib olish, 

ba’zan qonuniy hokimiyatni ag‘darib tashlash natijasida qaror topadi. Tiran 

hokimiyati o‘zboshimchalik, terror va genotsid asosida amalga oshirilib, de-

mokratik tamoyillar tan olinmaydi, mamlakatda amalda bo‘lgan qonunlarga 

rioya qilinmay, ularni muntazam ravishda buzish hollari yuz beradi. Tiran ho-

kimiyati shafqatsiz bo‘ladi hamda qo‘rquvga asoslanadi. Ushbu hokimiyatning 

yo‘liga g‘ov bo‘lgan guruh yoki jamoa shafqatsiz ravishda bostiriladi.