Тошкент-2021 3 Январь 2021 10-қисм Тошкент январь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»



Download 3,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet43/149
Sana24.02.2022
Hajmi3,13 Mb.
#216761
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   149
Bog'liq
10.Pedagogika yonalishi 1 qism

Январь 2021 10-қисм
Тошкент
Keyinchalik ma’noda torayish bo‘lib, “bichilgan erkak qoramol” ma’nosini anglatgan.
1
Bundan 
tashqari op – hirmon yanchuvchi ho‘kizlarning o‘rtasidagi hokiz (arg‘ucha). Lug‘atda so‘z shunday 
izohlangan. Ho‘kiz so‘zining manosini beruvchi so‘z qo‘llanilgan. Ushbu so‘z hozirda iste’molda 
qo‘llanilmaydi, eskirgan so‘z hisoblanadi. Bu orqali o‘sha davr chorvachiligi bilan bog‘liq so‘zlar 
xilma – xil bo‘lganligini ko‘rishimiz mumkin.
Kӭjik –kiyik. Aslida yovvoyi bo‘lgan har narsa. Bu so‘z eti yeyiladigan ohu, bug‘u va tog‘ 
talkalariga nisbatan qo‘llaniladi.
2
Ushbu so‘z qadimgi turkiy til toshbitiklarida ham berilgan 
bo‘lib, keyik tarzida qo‘llanilgan. “kəyik yeyu, tabishg‘an yəyu olurur ertimiz (kiyik yeb, 
tovushqan yeb tutar edik)”.
3
So‘zning ikkinchi bo‘ginidagi ӭ unlisi keyinchalik i ga almashgan.
Ud –sigir (chigilcha). Turklarning qabul qilingan o‘n ikki yilidan biriga ham ud jili deyiladi.
4
Inak – sigir; o‘guzlar toshbaqaning urg‘ochisini inak deydilar.
5
Sїg‘їr- sigir.
6
Qadimgi turkiy tilda ham “ urg‘ochi qoramol” ma’nosini anglatgan bu ot aslida 
sig‘ir tarzida talaffuz qilingan. Keyinchalik g‘ tovushu g ga o‘zgargan. Yuqorida keltirilgandek 
“Devon”da sigir so‘zning uch xil nomi keltirilgan. Inak so‘zi hozir ham voha shevasida 
qo‘llaniladi. Lekin ud so‘zi eskirgan arxaik so‘zdir.
Jag‘an – fil. Ikki tilning birida. Shuning uchun ikki tilning birida odam nomi sifatida jag‘an 
tegin nomi qo‘llaniladi. “Devon”da berilgan bu so‘z hozir eskirgan hisoblanadi. Hozirgi o‘zbek 
adabiy tilida qo‘llaniluvchi fil so‘zining asli kelib chiqishi arabcha-forschadir. Afrika va Osiyoda 
yashaydigan, sutemizuvchilar sinfiga mansub, sirtga chiqqan ikkita kurak tishli va baquvvat 
xartumli, o‘simliklar bilan ovqatlanuvchi ulkan hayvon.
Chafl – lochin.
7
“Ov qilishga o‘rgatilgan yirtqich qush”. Qadimgi turkiy tilda ham shunday 
na’noni anglatgan bu ot dastlab lachun tarzida tallafuz qilingan. Keyinroq ikkinchi bo‘g‘indagi 
u unlisi i unlisiga a unlisi o unlisiga almashgan.
8
Boz- lochin.
Chu noz ul tazarf oshkor aylabon,
Base bozu shohin shikor aylabon.
9
Yabaqulaq- boyqush qushi. Yabaqu va yamaklar tilida. “Devon”da keltirilgan bu so‘z hozirda 
tilimizda qo‘llanilmaydi.
Boyqush – boyo‘g‘li. Obodlar aning zulmidan vayrona, kabutar toqchalari boyqushga oshyona.
10
Asarda ushbu so‘zning bul variant ham qo‘llanilgan.
Yozma manbalarda berilgan so‘zlardan muayyan fanning tushunchalar tizimini ajratib olish 
orqali, qadimda ushbu so‘z qanday ma’no anglatganini , tuzilishini, vaqt o‘tib borgani sari qanday 
o‘zgarishlarga uchraganini ko‘rishimiz mumkin. 
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. Abdurahmonov G‘., Rustamov A. Qadimgi turkiy til. Toshkent -1982 
2. Madvaliyev A. O‘zbek terminologiyasi va leksikografiyasi.- Toshkent-2017
3. Раҳматуллаев Ш. Ўзбек тилининг этимологик луғати. I жилд. Тошкент, 2000. 
4. Мухаммед Якуб Чинги Келур-наме. Т.,1982
5. М. Кошғарий. Девони луғотит турк. I том. Тошкент, 1960.
6. М. Кошғарий. Девони луғотит турк. II том. Тошкент, 1963.
7. М. Кошғарий. Девони луғотит турк. III том. Тошкент, 1963
1
Раҳматуллаев Ш. Ўзбек тилининг этимологик луғати. I жилд. Тошкент, 2000. 
2
М. Кошғарий. Девони луғотит турк. III том. Тошкент, 1963.
3
Abdurahmonov G‘., Rustamov A. Qadimgi turkiy til. Toshkent -1982 
4
М. Кошғарий. Девони луғотит турк. I том. Тошкент, 1960. 80-бет.
5
М. Кошғарий. Девони луғотит турк. I том. Тошкент, 1960. 135-бет
6
М. Кошғарий. Девони луғотит турк. I том. Тошкент, 1960. 345-бет
7
М. Кошғарий. Девони луғотит турк. I том. Тошкент, 1960. 404-бет
8
Раҳматуллаев Ш. Ўзбек тилининг этимологик луғати. I жилд. Тошкент, 2000.
9
Навоий асарлари тилининг изохли луғати. Тошкент, 1983. 306-бет.
10
Навоий асарлари тилининг изохли луғати. Тошкент, 1983. 310-бет.


46

Download 3,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   149




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish