Тошкент-2021 3 Январь 2021 10-қисм Тошкент январь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Январь 2021 10-қисм
Тошкент
PIRLS TADQIQOTLQRIDA MATN VA TOPSHIRIQLAR BILAN ISHLASH
Baratova Dilbar Gulyamovna 
Qashqadaryo viloyati Qarshi tumani
27-umumiy o‘rta ta’lim maktabi 
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Annatatsiya
: Ushbu maqolamda hozirgi kunda xalqaro tadqiqotlardan PIRLS ni boshlang‘ich 
sinflarning o‘qish darslarida matn va topshiriqlar bilan ishlashda qo‘llaniladigan tavsiyalar haqida 
yozilgan.
Kalit so‘zlar
: PIRLS, o‘qish, matn, tushunish, idrok etish, ko‘nikma.
O‘qish savodxonligi-jamiyat tomonidan talab qilinadigan va inson tomonidan qadrlanadigan 
yozma tilning shakllarini idrok etish va amaliyotda qo‘llay olish qobiliyatidir.
Ushbu nuqtai naza o‘quvchilarning o‘qishdan olingan ma’lumotlardan foydalanish qobiliyat-
iga toboro ko‘proq e’tibor qaratiladigan zamonaviy jamiyatda dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. 
Asosiy e’tibor tushunishni namoyon qilishdan o‘zlashtirilgan ma’lumotlarni qanday qilib yangi 
loyihalar v a vaziyatlarda qo‘llay olish qobiliyatlarini namoyon qilishga qaratilmoqda.
PIRLS, odatda, 4-sinf o‘quvchilarining keng qamrovli to‘rtta tushunish jarayonini baholaydi. 
Bular: diqqatni jamlash va aniq axborotni talqin qilish, to‘g‘ridan to‘g‘ri xulosalar chiqarish, 
g‘oyalar va axborotni talqin qilish, uyg‘unlashtirish, konspekt va matn elementlarini baholash 
hamda tanqid qilish jarayonlaridir.
O‘quvchilar matndan ma’no hosil qilar ekan, ular aniq tushuntirilmagan g‘oyalar yoki 
ma’lumotlarga nisbatan tushuntirishlar beradi. Xulosalash o‘quvchilarga matndan tashqariga 
chiqishga imkon beradi.Ko‘pgina hollarda muallif matnni o‘quvchining aniq yoki bevosita 
xulosa chiqarishi uchun yaratadi.
O‘quvchilar oddiy xulosalar bilan bir qatorda, matndagi g‘oyalar va axborotlarni talqin qilishda 
va uyg‘unlashtirishda konkret yoki umumiy ma’nolarga e’tibor berishlari yoki tavsilotlarni umumiy 
mavzular va g‘oyalar bilan bog‘lashlari mumkin.
To‘liq javob berish uchun o‘quvchidan barcha matnni yoki hech bo‘lmaganda uning muhim 
qismlarini, shuningdek, matndan tashqaridagi fikrlarni yoki axborotni tushunish talab qilinadi.
Matnni baholash va tanqidiy taxlil qilish quidagilarni o‘z ichiga oladi:
- Matnda berilgan ma’lumotning aniq va to‘liqligini baholash;
- Tasvirlangan voqeani haqiqatan sodir etilishi ehtimolini baholash;
- Matn sarlavhasi asosiy mazmunni qanchalik yoritib berishini bahalosh;
PIRLS tadqiqotida tushunib o‘qishni baholashga yo‘naltirilgan topshiriqlar quyidagi foizlarda 
taqsimlanadi:
- Aniq ko‘rinishda berilgan ma’lumotni topish 20%;
- To‘g‘ridan to‘g‘ri xulosalar chiqarish 30%;
- G‘oyalar va axborotni umumlashtirish, talqin qilish va uyg‘unlashtirish 30%
O‘qish savodxonligi o‘quvchilarning ilmiy va shaxsiy muvaffaqiyatini o‘sishi uchun asos 
bo‘lib xizmat qiladi va baholash uchun qimmatli vosita hisoblanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. ”Xalqaro tadqiqotlarda boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining o‘qish savodxonligini baholash” 
Toshkent-2019
2. Internet tarmoqlaridan.

---

45