Тошкент-2021 3 Июнь 2021 10-қисм Тошкент май 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Kaykovusning “Qobusnoma” 
asarida kasb-hunar haqida bir qator 
fikr mulohazalar keltiriladi: ―Ey farzand ogoh bo‘lki, hunarsiz kishi hamisha foydasiz bo‘lur va 
hech kishiga naf yetkurmas. Bilursanki, tikanli butaning tani bordur, ammo soyasi yo‘qdir. Hunarsiz 
kishi ham tikanli buta yanglig‘na o‘ziga na o‘zgaga foyda berur. Mutafakkirning farzandlar kasb-
hunar egallamasa, hayotda o‘z o‘rnini topa olmasligi haqidagi fikri ayniqsa e‘tiborga loyiq.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. F.I.Haydarov,N.I Xalilova.Umumiy psixologiya.T.2010 
2. www.ZiyoNet.uz

---

11
Июнь 2021 10-қисм
Тошкент
PEDAGOGIKA VA BOLALAR PSIXOLOGIYASI.
Jumayeva Dilnoza Botirovna
Buxoro viloyati Olot tumani 
20-umumta’lim maktabining
amaliyotchi psixologi
Annotatsiya:
 
Ushbu maqola barkamol shaxsni tarbiyalashda u dunyoga kelganidan boshlab, to 
maktabgacha tarbiya yoshigacha bo‘lgan davrdagi psixologik xususiyatlarini bilish, pedagogika 
va psixologiya fanlarining insonga ta’lim va tarbiya berish sohasidagi hamkorligi barkamol shaxs 
tarbiyasining rejasini ishlab chiqish uchun inson haqidagi barcha fanlarning yutuqlariga tayanishi 
kerakligi haqida bayon qilinadi.
 
Kalit so‘zi:
 
pedagogika va psixologiya
,
barkamol shaxs tarbiyasi, ota-ona, K.D.Ushinskiy 
ko‘ndalangiga kesim, uzunasiga kesim.
Наr tomonlama yetuk, barkamol shaxsni tarbiyalash hozirgi kun ta’lim tizimi oldidagi dolzarb 
muammolardan biridir. Barkamol shaxsni tarbiyalashda u dunyoga kelganidan boshlab, to 
maktabgacha tarbiya yoshigacha bo‘lgan davrdagi psixologik xususiyatlarini bilish tarbiyachilar, 
pedagoglar va psixologlar, ota-onalar uchun muhim ahamiyatga ega. Bolalar psixologiyasi - 
psixologjya fanining alohida tarmog‘i bo‘lib, u turli yosh davriari bola psixik taraqqiyotining 
qonuniyatlarini, shuningdek, bir yosh bosqichidan boshqasiga o‘tish qonuniyatlarini o‘iganadi. 
Bolalar psixologiyasi fanining asosiy e’tibori tug‘ilgandan yetuklik davrigacha inson psixikasi va 
ongning qanday rivojlanishiga qaratilgan shaxs taraqqiyoti va jamiyat hayotidagi o‘rnini ochib 
beradi.
Pedagogika va psixologiya fanlarining insonga ta’lim va tarbiya berish sohasidagi hamkorligi 
chuqur tarixga ega. O‘z davrida mashhur rus pedagogi K.D.Ushinskiy pedagogika barkamol shaxs 
tarbiyasining rejasini ishlab chiqish uchun inson haqidagi barcha fanlarning yutuqlariga tayanishi 
kerakligi, bu fanlar orasida esa psixologiya markaziy o‘rin egallashini ta’kidlagan edi.Bolaga 
ta’lim va tarbiya berishga oid vazifalami hal etishda pedagogika qanday qilib ta’limtarbiya berish 
kerakligini aytsa, psixologiya nima uchun aynan shunday qilish kerakligini aniqlaydi. Masalan, 
pedagogika maktabgacha yoshdagi bolalar ta’limi va tarbiyasida o‘yin usullaridan foydalanish 
kerakligini ta’kidlaydi. Psixologiya esa buning sababi ushbu yosh davrida o‘yin yetakchi faoliyat 
ekanligini tushuntiradi,bola psixikasini o‘rganishda tadqiqotchi bir qator pritnsiplar - qoidalarga 
tayanishi, ularga rioya etishi lozim bo‘ladi. Bolani o‘rganish ikki asosiy shaklda: “ko‘ndalangiga 
kesim” va “uzunasiga kesim” metodi deb nomlanuvchi tadqiqot shaklida amalga oshiriladi.
 
Ko‘ndalangiga kesim shaklidagi tadqiqotda asosiy e’tibor sinaluvchi bolalar yoshidagi farqlarga 
qaratUishi kerak. Farq qanchalik kichik bo‘lsa, psixolog tadqiqotchi bola psixikasi va shaxsidagi 
muhim o‘zgarishlami payqash uchun ko‘proq imkoniyatga ega boiadi.Tadqiqot uzunasiga kesim 
shaklida o‘tkazilganda bir yoki bir necha bolaning muayyan vaqt oraligidagi hayoti o‘rganiladi. 
Tadqiqotchi uzluksiz ravishda bir yosh bosqichidan ikkinchisiga o‘tishda bola psixikasi va hulq 
- atvorida ro‘y beruvchi o‘zgarishlami aniqlab boradi.
 
Maktabgacha yoshdagi bola faoliyatining 
vaqt stkrukturasida emotsiyalarning tutgan o‘mi asta-sekin o‘zgarib boradi: dastlabki bosqichlarda 
kechinmalar erishilgan natijaning emotsional bahosi sifatida yuzaga kelsa, keyingi bosqichlarda 
harakatlarni bajarguncha oldindan emotsional sezish shaklida vujudga keladi.O‘ylanmanki 
maktabga maktab yoshidagi bolalarni qabul qilishda yuqoridagi ma’lumotlardan foydalansak 
aqlan va ma’nan yetuk bolalarni qabul qilishda xato va kamchiliklarga yo‘l qo‘yilmaydi.