Тошкент-2021 3 Июнь 2021 10-қисм Тошкент май 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Kalit so‘zi:
 
O‘qitish samaradorli
,
ko‘rgazmalilik, sezgi va idrok, psixologik bilimlar,
 
ko‘rish, 
eshitish, hid bilish, ta’m bilish, teri, muskul.
O‘qitish samaradorligini oshirishning muhim sharti talimda ko‘rgazmalilik tamoyiliga rioya 
qilishdir. Bu tamoyil o‘qitish jarayonida ko‘rish, eshitish, hid bilish, ta’m bilish, teri, muskul kabi 
sezgi a’zolarining bir yo‘la bilish obekti ustida safarbar qilinishini talab etadi.Bilish jarayoni konkret 
narsa va hodisalami sezish hamda idrok etishdan boshlanadi va umumlashtirish, mavxumlashtirish 
tomonga boradi. Sezgi va idrok voqelikni bilishning nisbatan sodda, bevosita jarayonlari bo‘lib 
hisoblanadi,ko‘rgazmalilik tamoyili o‘qitishda mazkur jarayonlarning imkoniyatlaridan kengroq 
foydalanishni nazarda tutadi.Psixologik bilimlarni egallab, o‘quvchilarlar ko‘pincha nazariy 
bilimlar bilan konkret psixik hodisalar haqida ko‘rgazmali tasavvurlarni bir biriga bog‘lashda 
qiynaladilar, ko‘rgazmalilikning turli usullaridan foydalanib, psixologiya o‘qituvchisi o‘quvchilarga 
egallanayotgan psixologik bilimlarni konkret ko‘rgazmali mazmun bilan boyitishda,odamlar 
faoliyati, xatti-harakatlarida muayyan psixologik qonuniyatlarni ko‘ra olishga o‘rganishda yordam 
beradi. O‘quvchilar tasavvurida yorqin obrazlar hosil qiluvchi ko‘rgazmali vositalardan biri badiiy 
asarlardan olingan iqtibos-ko‘chirmalardir.Iqtibos biror badiiy qahramon tilidan yoki muallif 
tilidan olinishi mumkin. Faqat u muayyan psixologik qonuniyat, tushuntirilayotgan qoidani badiiy 
aks ettirgan bo‘lishi kerak, misol tariqasida, shuningdek ma’lum badiiy qahramonlar keltirilishi, 
mashhur shaxslaming ibratli fikrlaridan foydalanish mumkin.
Ko‘rgazmalilikka qo‘yiladigan asosiy talab shuki, u hajman ko‘p vaqtga mo‘ljallangan 
bo‘lmasligi, masalaga to‘g‘ridan to‘g‘ri aloqador bo‘lmagan mayda elementlar bilan o‘quvchilar 
e’tiborini asosiy muammodan chalg‘itmasligi lozim,agar nazariy bilim bilan uni ifodalovchi 
ko‘rgazmali misollar o‘rtasida o‘quvchi ongida mustahkam aloqa hosil bo‘lsa, psixologik 
bilimlarni ongi o‘zlashtirilishiga erishish mumkin boladi.O‘quvchining psixologiya bo‘yicha 
bilimlarini kengaytirish va chuqurlashtirishga yordam beruvchi vositalardan yana biri darsdan 
tashqari mashg‘ulotlardir, darsdan tashqari mashg‘ulotlarda o‘quvchilar kitob bilan ishlashning 
ko‘nikma va malakalarini egallaydilar, kuzatish va oddiy psixologik eksperimentlarni o‘tkazishni 
o‘rganadilar. Demak, psixologiyani o ‘qitishning samaradorligi ko‘plab omillarga bog‘liq bo‘lib, 
ular ichida o‘qituvchining ijodkorligi yetakchi o‘rinni egallaydi.
O‘zgarishni avvalo o‘zimizdan boshlasak kelajak avlodni bemalol yuksak marralar sari yetaklay 
olamiz.
Adabiyotlar:
1. Nishonova Z. Bolalar psixologiyasi va uni o‘qitish metodikasi.
2. WWW.ZiyoNet.uz

---

10