Тошкент-2021 3 Февраль 2021 7-қисм Тошкент февраль 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Февраль 2021 7-қисм
Тошкент
O’ZBEK TILI O’QITISH METODIKASI FANINING PREDMETI. MAQSAD VA 
VAZIFALARI. UNING BOSHQA FANLAR BILAN ALOQASI
Ibragimova Yorqinoy Zokirovna 
Xorazm viloyati shovot tumani 46-son 
umumiy o’rta ta’lim maktab ona tili va adabiyot fani o’qituvchisi.
Email:[e-mail]
Pirjonova Zulfiya Nurjonovna 
Xorazm viloyati shovot tumani 46-son umumiy 
o’rta ta’lim maktab ona tili va adabiyot fani o’qituvchisi.
Email:[e-mail]
Otajonova Shirinoy Narimboyevna 
Xorazm viloyati shovot tumani 38-son umumiy 
o’rta ta’lim maktab ona tili va adabiyot fani o’qituvchisi.
Email:[e-mail]
Annotatsiya: Ushbu maqolada o’zbek tili o’qitilish metodikasi fanining predmeti,maqsad va 
vazifalari,uning boshqa fanlar bilan aloqasi haqida mulohazalar yuritiladi.
Metod so’zi yunoncha (metod) so’zidan olingan bo’lib, yo’l, usul degan ma’noni bildiradi. 
O’zbek tili o’qitish metodikasi fani O’zbekistondagi ta’lim maktablarida o’zbek tilini o’qitish 
yo’l-yo’riqlarini o’rgatuvchi fandir. Mazkur fan, bir tomondan, pedagogikaga oid fanlar turkumiga 
kiradi. Ikkinchi tomondan, uning o’z tekshirish ob’yekti bo’lib, mustaqil fan sifatida ayrim 
xususiyatlari bilan ajralib turadi. Bu fan ona tilini o’rgatish vositalari hamda shart-sharoitlari, 
shuningdek, tilni o’zlashtirish qonuniyatlari haqida bahs yuritadi. 
Ona tili o’qitish metodikasining maqsadi quyidagilardir:
I. Ona tili ta’limi oldiga qo’yilgan muhim talab - o’quvchilar tafakkurini rivojlantirish. 
Tafakkurni o’stirish ona tili mashg’ulotlarida maxsus aqliy faoliyat usullari -til hodisalarini 
kuzatish, taqqoslash, guruhlash, ajratish, umumlashtirish, o’xshash hodisalarni ichidan nutq 
sharoiti uchun eng qulayini to’g’ri tanlay olish ko’nikmalarini shakllantirishda voqea bo’ladi.
2. Til ta’limi oldidagi muhim va murakkab yana bir maqsad-o’quvchilarning nutq madaniyatini 
rivojlantirish. Albatta, til madaniyati juda katta va keng soha bo’lib, u o’quvchilarning kundalik 
oddiy salomidan tortib kimga, nimani, qayerda, qachon, qanday, so’zlashishgacha bo’lgan barcha 
nutqiy jarayonlarni o’z ichiga oladi. Ona tili mashg’ulotlari fikrni bayon qilishda nutqning badiiy 
qimmatini oshiradigan vositalar: maqollardan, frazeologik birikmalardan, badiiy asarlardan 
olingan o’tkir ko’chirma va yorqin obrazlardan, o’zbek xalqining qochiriq so’zlaridan, o’xshatish, 
sifatlash, jonlantirish, mubolag’a kabi badiiy tasvir vositalaridan, ritorik so’roq gaplaridan 
foydalanishga o’rgatmog’i lozim. O’quvchilar nutqining ifodaligi va ta’sirchanligiga erishish 
ham til ta’limi oldidagi muhim talablardan biridir. 
3. Til ta’limi o’quvchilarni tarbiyalash va rivojlantirish vositasi hamdir. Shaxsning bilim 
olishi, rivojlanishi, tarbiyalanishi bir butun jarayon bo’lib, biri ikkinchisidan ajratilmagan 
holda olib boriladi. Ona tilining barcha bo’limlari bu muhim maqsadni amalga oshirishda katta 
imkoniyatlarga ega: masalan, o’zbek tili fonetikasini o’rgatishda tovush tizimining xususiyatlarini 
ko’rsatish orqali o’quvchilarning talaffuzi yaxshilanadi. So’zdagi ma’lum bir tovushni o’zgartirish 
orqali qofiyali so’zlar hosil qilish, misralar oxiridagi tovushdoshlik, ohangdoshlik ustida ishlash 
orqali o’quvchilardagi she’riyatga havas uyg’onadi. 
4. O’quvchilar so’zning o’z ma’nosi va ko’chma ma’nosi ustida ishlar ekanlar, shu til 
bilan bajariladigan o’quv topshiriqlari, foydalaniladigan rasmlar, diafilmlar, badiiy asarlarning 
namunalari muhim tarbiya vositasi bo’lib xizmat qiladi. Demak, ona tili ta’limining maqsadi - 
ona tili mashg’ulotlari bolalarda ijodiy, mustaqil fikrlash, ijodiy fikr maxsulini nutq sharoitiga 
mos ravishda og’zaki va yozma shakllarda to’g’ri, ravon ifodalash ko’nikmalarini shakllantirish 
hamda rivojlantirishdir. Ona tili o’qitish oldiga qo’yilgan yuqoridagi murakkab ishlar metodika 
maqsadini belgilab beradi. 
Ona tili o’qitish metodikasining vazifalari quyidagilardan iborat:
1. Ona tili predmetining hajmi, mundarijasi, maqsadi, o’ziga xos xususiyatlari, kursning 

---

57