Тошкент-2021 3 Апрель 2021 7-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

bo-or
! Kerak bo‘lsa o‘zing 
ke-el
!— degan masxaraomuz javobi eshitildi-yu, 
Nigora ichida bir kulib qo‘ydi. (O. Yoqubov). 
— Mana, arzimagan bir sovg‘a, og‘ayni! — dedi Muzaffar, allaqanday mug‘ambirona 
kulimsirab.
Nuriddinov shosha-pisha qo‘lini olib qochdi.
— 
Yo‘-o‘q,
sovg‘a-salomning hojati yo‘q, do‘stim!
— E, oltin emas, olaver, keyin xursand bo‘lasan! — yana qah -qah otib kuldi Muzaffar. (O. 
Yoqubov).
Bu yerda ajratilgan so‘zda 
o, e 
va
 o‘
unlilarini cho‘zish orqali nutq egasi bo‘lgan personajlarning 
so‘zida cho‘zilgan 
o, e
va 
o‘
fonemalari tashigan piching, kulgu va hijolat tortish ma’nolari 
yozuvchi tomonidan o‘quvchiga yetkazib beriladi. Badiiy nutqda undosh tovushni cho‘zish 
imkoniyati yo‘qligi sababli, ma’lum bir ijodiy niyatni ifodalash uchun tanlangan undosh tovushni 
ikki va undan ortiq takrorlash orqali belgilangan maqsadga erishiladi:
Hasharga kelgan o‘g‘lim Ulug‘bek kasal bo‘lib shifoxonalaringga tushib qopti. Ertalabdan beri 
ruxsat ololmay sarson- sargardonman. 
— Qaysi shifoxona?
— Shahar shifoxonasi. Lekin shifoxona deb bo‘lmaydi uni, muzxona!..
— 
Hm-m...
ahvoli og‘irmi?
— Og‘ir bo‘lmasa kelarmidim? Harorati qirqdan oshib yotibdi! (O. Yoqubov)
 Hm-m...
so‘zida 
m undoshini ikkidan ortiq qo‘llash orqali Nuriddinovga nisbatan Muzaffarning ikkilanish, shubha 
hamda so`roq- taajjub ma’nolari ifodalangan. 
A.P.Juravlyov unli va undosh tovushlardagi bunday holatlarda fonostilistik xususiyatlar paydo 
bo‘lishini ta’kidlaydi [4.99]. 
Shuni aytish mumkinki, tilning boshlang‘ich sathi – fonologik sath birligi fonema ham poetik 
matndagi (nutqdagi) reallashuvi orqali (ya’ni fonemaning nutq birligi tovushga aylanishi va uning 
keyingi bosqich – yozma nutqdagi fonografik birlik sifatidagi harf tarzida namoyon bo‘lishi) 
poetik xosliklarni namoyon etishda o‘ziga xos o‘rin va xarakterga ega.
Adabiyot
1. Yaxshieva G. O’zbek tilida fonografik uslubiy vositalar. Filol.fan.nomz.diss... T. 1997. 
B.34.
2. Haydarov A. Konnotativ ma’noning fonetik vositalarda ifodalanishi. Filol.fan.nomz.diss... 
T. 2009. B.31.
3. Yo‘ldoshev M. Badiiy matnning lingvopoetik tadqiqi. Filol.fan.nomz.diss... T. 2004. B.184 
4. Juravlyov A.P. Foneticheskoe znachenie. L., 1974. S. 160.
5. Yoqubov O. Oqqushlar, oppoq qushlar. –T.: Adabiyot va san‘at nashriyoti, 1988.

---

35