Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Фойдаланилган адабиётлар
1. Воспитание трудного ребенка: дети с девиантным поведением. под.ред. М.И. Рожко-
ва. –М.: гуманит.изд. центр «ВЛАДОС», 2003 г.
2. Оилавий муҳит ва болалар //Қалқон. – 2006, - №1.- Б.14-15
3. Ядгарова Г.Т., Авлаев О.У. Тарбияси қийин, қалтис гуруҳга мансуб болалар билан 
ишлаш (Услубий қўлланма)Т.: 2007 й.

---

180
Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
OMMAVIY NUTQ QOIDALARI
Baxodirova Fotima Zafarovna 
Xorazm viloyati shovot tumani 
38-son maktab amaliyotchi psixologi.
Email:[e-mail]
Annotatsiya:
ushbu maqolada ommaviy nutq nimani anglatishi, «Ommaviy nutq» ni 
eshitganingizda qanday uyushmalar paydo bo‘lishi, Jamoat nutqidan qo‘rqishni qanday engib 
o‘tish mumkinligi haqida mulohazalar yuritiladi.
“Ommaviy nutq qoidalari” treningimizni maqsadi: ishlashdan oldin hayajonni tuzatish. 
Ma’lumki, ta’lim tizimidagi o‘zgarishlar o‘qituvchiga bo‘lgan talablarning barini ko‘taradi, ya’ni. 
boshqacha aytganda, zamonaviy dunyo o‘zining qat’iy qoidalarini belgilaydi, buning uchun 
o‘qituvchi katta intellektual, hissiy va aqliy xarajatlarni talab qiladi. Bu nafaqat yukni oshiradi, 
balki u bilan birga insonning asabiy-ruhiy zo‘riqishi, ortiqcha ish. Bilamizki, samarali og‘zaki 
hisobot, o‘z g‘oyalarini taqdim etish, savollarga to‘g‘ri javob berish xodimning vakolatiga, 
tashkilotdagi mavqeiga bog‘liq. Jamoat nutqining ilmi qadimgi Yunonistonda paydo bo‘lgan. 
Ishonchli, chiroyli, tushunarli va qiziqarli gapirish qobiliyati qadimgi yunonlar tomonidan yuqori 
baholandi. Ular ommaviy nutq yoki nutq nazariyasi haqidagi ritorikani yaratdilar.
Savol:
- Sizningcha, ommaviy nutq nimani anglatadi?
Ommaviy ishlash-bu san’atning bir turi. Boshqa har qanday san’at singari, har doim ham o‘qit-
ilgan. Ommaviy nutq - tinglovchilarni muayyan qoidalarning to‘g‘riligiga ishontirish uchun asosiy 
maqsadi bo‘lgan axborotni uzatish jarayoni. Biz jamoat guvohlari bo‘lgan bunday faoliyatni ch-
aqiramiz. Yaxshi ma’ruzachi – omma oldida qanday gapirishni biladigan, aniq, yorqin, mazmunli 
so‘zga ega bo‘lgan, tinglovchilarni jalb qilish, ishontira oladigan kishi. Yaxshi tayyorlangan nutq-
bu yaxshi so‘zlagan nutqning to‘qqiz-o‘ndan biri. Omma oldida gapirganda, har bir kishi turli xil 
his-tuyg‘ularni boshdan kechirishi mumkin.
- Nima? Turli xil ortiqcha yuklarning (tartibsizliklar, keskinlik, qo‘rquv) tartibsizliklar va 
ko‘plab qo‘rquvlar bilan murakkablashadi, ulardan biri omma oldida gapirishdan qo‘rqadi, bugun 
biz bu haqda gaplashamiz.
- “Ommaviy nutq” ni eshitganingizda qanday uyushmalar paydo bo‘ladi?
Ko‘pgina odamlar kelgusi nutq haqida shni keltirib chiqaradi va stressli vaziyatlarni keltirib 
chiqaradi. Nutqning o‘zi haqida gap ketganda, hiyla-nayrang qo‘rquv, qattiqqo‘llik, chalkashlik, 
bezovtalanish spikerni falaj qilib, tomoshabinlar bilan samarali muloqot qilishga to‘sqinlik qiladi. 
Hayajon (noqulaylik) - bu sog‘lom organizmning stress holatiga normal munosabati.
Jamoat nutqidan qo‘rqishni qanday engib o‘tish mumkin?
Psixologlar qanday talqin qilinadi. Odatda odamlar bu holatda nima bo‘lishidan qo‘rqib ketish-
ga harakat qilishadi? Qo‘rquv bizni ta’qib qilmoqda. Maslahat: uchrashuvga boring va bir nuqtada 
u bilan uchrashasiz. Siz o‘zingizning yo‘lingizga borasiz va u o‘zi va orqasida qoladi.
Birinchi taassurot nima?
Ma’lumki, biz hech qachon birinchi taassurot qoldirish uchun ikkinchi imkoniyatga ega emas-
miz, shuning uchun birinchi va yagona imkoniyatdan foydalanish muhimdir. Diqqat markazida 
bo‘lishni istagan har bir kishi hisobga olinishi kerak bo‘lgan idrok naqshlari mavjud. Tajribali 
ma’ruzachilar tomonidan ko‘p marta sinovdan o‘tgan muhim kuzatish mavjud:” Salom “ deb ayt-
ganda, nutqingizning 70 foizini aytdingiz. Va salomdan keyin siz o‘zingizning shaxsingiz haqidagi 
mavjud taassurotni to‘ldirasiz. Zaldagi odamlarga birinchi daqiqalarda dam olish imkoniyatini 
bering, shu nuqtada ularning do‘sti bo‘lib, keyin kerakli joyga boring.
Sizga keyingi savol:
- “Ommaviy makon” ni aniqlash mumkinmi?
Spiker oldida turgan auditoriya.
Va shuning uchun tomoshabinlar bilan muloqot ikki qismdan iborat: og‘zaki, ya’ni.so‘zlar bilan 
aytadigan so‘zlarimiz va og‘zaki bo‘lmagan narsalar, bizning tanamiz qanday gapiradi.
Nutq paytida tashqi ko‘rinishlarni ko‘rib chiqing. Va bu nima uchun. Ommaviy nutq texnikas-
ini o‘rganish bilan shug‘ullanadigan olimlar, agar biz muloqot jarayonida olgan ma’lumotlarning 

---

181