Тошкент — «МЕҲнат» —1986

20(19). Қанот ғилофчалари калтароқ, қорнининг 4 тадан ортиқ бў-ғимини қопламайди. Кремас-терининг асоси кенг ва 1—2 та калта ўсимтали, ғумбакнинг ранги сарғиш еки кизғиш жи-гарранг ёки қрра, узунлиги одатда 15 мм дан катта. . . , . . . Тунламлар — Noctuidae ои­ласи.
21(18). Хартуми тўлиқ ривожланма­ган ёки қисқарган, кўзи остида, олдинги оёғининг асосида ёпи-шиб жойлашган, қанот ғилоф-часидан бўртиб чиққан эмас, Қорнининг орқа бўғими тўм-тоқ ёки кенг ўсимта шаклида чўзилган, кўпинча тукчалар би­лан қопланган. Бошида ва та­насининг бошқа қисмларида боғлам ёки тутам тукчалар жой­лашган (33- расм, ж, 2) . . . . . . Тўлқин қанотлилар — Ly-mantriidae оиласи.
22(1). Ғумбакларда фақат бир жуфт ңанот ғилофчалари бор. Мўй-ловлари ва хартуми кўп ҳо-латда яхши ривожланмаган, баъзан, умуман бўлмайди . . . . . Икки қанотлилар ёки паш-шалар — Diptera туркуми.
23(28). Мўйловлари узун, ани^ кўри-нади, кўзининг уст томонида пастга эгилиб тушиб қанот ғи-лофчаси ўзагига, баъзан тепаси-гача боради. Агар мўйловлари калта бўлса, у ҳолда ңорнида ўсимталар ва тиканчалари бўл-майди.
. . . Узун мўйловли пашша-
лар — Nematocera кенжа тур­куми.
24(27). Кўкрак нафас олиш тешикча-лари поячали, баъзан шохча шаклида танасининг олдинги қисмида бўртиб чиққан. Оёқ-лари узун, қанот ғилофчасидан ўтади. Қорнйнинг охирида тур­ли бўртмачалари бор.
25(26). Кўзининг пастки қиррасибўй-лаб кетган пайпаслагичининг тепа томони ҳалқасимон, орқа-сига қайрилган.Ҳар бир ңорин бўғимида 1—2 қатортиканча бор. Ғумбакнинг шакли бироз цилиндрик, танаси узунроқ..

. . . Узуноёқлилар — Tipulidae оиласи .
26(25). Пайпаслагичи тўғри. Кўпин-ча қорин бўғимларида тикан-чалар эмас, балки тукчалари бор. Тана шакли цилиндрик. . . . Сув пашшалари — Limo-niidae оиласи.
27(24). Кўкрак нафас олиш тешикла­ри оддий, бўртиб чиқмаган.
Оёклари калта, қанот ғилофча-
ларига нисбатан туртиб чиқ-
қан. Мўйловлари калта, кў-
пинча кўзлари ўртасида эгри
бўлиб жойлашган. Қорнида ти-
канчалари йўқ. Ғумбаги кичик,
бақувват

а б

33-расм. Ҳашаротлар ғумбакларининг умумий кўриниши: а — чертмакчиники; б — узунбурунники; s — қора танлияики; г — қтирники; 5 — визиллоқники; е — паш-шачиви; ж — капалак ғумбакларн (/— арвоҳ калалакники; 2 — тўлқин қанотники; 3 — оқ капалаклар.
ники; 4 — нимфа лидники).