Тошкент — «МЕҲнат» —1986

АРИНИНГ ТУЗИЛИШИ ВА ТИПЛАРИ
толалари келади. Қолган томирлар" нинг ичи ғовак бўлмайди. Қанотда узунасига кетган томирлар жуда кат-та аҳамиятга эга. Бу томирлар ор-қали озиқ қанотга ўтади ва қанотни тутиб туради. Ҳашаротларни аниқ-лашда бундай томирларнинг аҳа-мияти катта.
Қанотдаги узун томирлар бир неча хил бўлади: 1) костал томир (costa) қисқача «С» билан белгиланади. Бу томир қанот тубидан чиқиб, унинг олдинги чети бўйлаб кетади; 2) с у б-костал томир (subcosta «Sc») биринчи томирдан кейин қанот туби­дан чиңиб, одатда қисңа ва қанот-нинг олдинги чеккасига бориб тақа-лади: 3)радиал томир (radius «R») субкостал томирдан кейин қа-нот тубидан чикади. Бу томир кў-пинча 5 та тармоқ беради, бунинг устига радиал томир тармоқлари қа-нотнинг олдинги ва ташқи чеккасига етиб бориши мумкин. Кўпчилик ҳа-шаротлар қанотининг олдинги чек-каси ёнида радиал томир тармоқ-ларида терисимон япроқча кўзча ёки птеростигма (pterostigma) ҳо-сил бўлади; 4) ў р т а ёки м е д и а л томирлар (media «М») радиал томирлардан кейин бўлади ва тармоқ-лайди, унинг учи қанотнинг ташки чеккасига бориб тақалади; 5) к у б и-тал томир (cubitus «Си»), ме-диал томирдан кейин келади, қанот илдиз тубидан чиқади, баъзан учлари канотнинг ташқи ёки орқа чеккасига бориб тақаладиган иккита тармоққа бўлинади; к е й и н г и ёки а н а л томирлар (anal is «А») қанот ту­бидан чиқади, аммо тармоқланмайди ва ҳар қайсиси қанотнинг орқа, баъ­зан ташқи чеккасига мустақил ра-вищда бориб тарқалади. Анал томир кўпинча аксиляр томир (axil­laris) деб айтилади (9- расм).
Юқорида кўрсатилган қанот то­мирлардан кўплари айрим ҳашарот-ларда бўлмайди. Узунасига кетган

томирларшшг қаиот тубига қараб Учишда билвоснта таъсир курса-
борган тармоқлари қайталама тувчи мускуллар ҳашарот қанотла-
т о м и р л a р (reeurrens) деб ата- риин пастга ва кжорига қараб, бош-
лади. қа турдаги мускуллар, яъни бевосита
Ҳашаротларнинг учішіи ва учиш таъсир кўрсатувчи мускуллар қа-