Тошкент — «МЕҲнат» —1986

1. Турли хил группага . киради-ган ҳашаротлар личинкаларининг ту­зилиши билан танишиш. Назарий қисмда кўрсатиб ўтилганидек ҳаша-ротларни личинкалари асосан икки ■Группага бўлинади: . нимфа ёки и м а г о с и м о и — бирлам­чи личинкалар ва чин ёки ,И.ккиламчи личинкалар. Бирламчи — имагосимон личинка­лар га чала метаморфозали ҳашарот-Ларнинг личинкалари, иккиламчи ёки Чин личинкаларга тўлиқ метаморфо­зали ҳашаротларнинг личинкалари киради. Даставвал бирламчи имаго-'Симон личинкалар билан танишилади. Бунинг учун соат ойналарига бир інеча хил чала метаморфозали ҳа-ыаротлар личинкалари (суваракси-монлар, тўғри қанотлилар, термитлар, пичанхўрлар, тенг қанотлилар, қанда-лалар ва бошкалар) олиб, улар лупа ёрдамида қараб чиқилади ва имаго 'даврига'солиштирилади. Бунда таш-қи тузилиштг вояга етган имаго дав-рига ўхшашлиги қайд этилади. Ай-ниқса мураккаб кўз, мўйлов типлари, оғиз аппарати ва яшаш муҳити ўхшаш бўлади. Танасининг кичиклигн, қанот
Иш тартиби
муртаклари ва ривожланмаган кў-пайиш органлари эса фарқ қилиши кўринади. І иккиламчи ёки чин личин­калар типлари билан / танишиб чи-қилади. Бунинг учун соат ойналарига қўш думлилар, қўнғиатар, ңуш қа-нотлилар, капалаклар, ^бургалар ва бошқа туркум личинкаларини олиб имаго даври билан солиштиринг. Бун­да сиз асосий фарқи—■ личинкалар­нинг имагога мутлақр ўхшамаслнгини кўрасиз. Чин личинкаларни асосан уч типга: камподесимон, чу­валчангсимон ва к. у р т-симон личинкалар типларига бир-лаштириш мумкин (II таблица). Кам­подесимон личинкалар билан та­нишиб чикинг. Буларга йиртқич ҳа-шаротларнинг, шу жумладан тугмача ңунғизлар, тошқоллар ва бирламчи қанотсиз ҳашаротлардан қуш думли­лар туркумининг личинкалари кира­ди. Бунда танаси чўзиқ, ясси формали бўлиши, кўкрак оёқларнинг узунлиги ва оғиз органларининг тараққий этган-лиги ҳамда уларнИнг олдинги томонга ўрнашганлигини кўрасиз.
2.Чувалчангсимон личинкаларга узунбурунлилар, пашшалар ва бош­қа ҳашаротларнинг личинкалари ки­ради, уларнинг тузилиши билан та-нишибчиқинг (II таблица, а). Булар гавдаси узун, юмалоқ ва этли бў-либ, аниқ ажралиб турган бош қисми ҳамда кўкрак оёқлари бор-йўқлигига ңараб бир-биридан фарқ қилинади, кўп қўнғизларнинг личинкаларида аниқ ажралиб турган бош ҳамда уч жуфт кўкрак оёқлари бўлишини, паш-шалар личинкасида эса бош қисми ва оёқлари аниқ ажралиб турмаслигини кўриш мумкин.
⁽ Қуртсимон типдаги личинкалар би­лан танишиш учун капалаклар, арра-кашлар личинкаларини кузатинг (II таблица — 11,6). Булар чувал­чангсимон типдагиларга ўхшаш бў-либ, уларнинг гавда бош қисми аниқ ажралганлигини, уч жуфт ҳакиқий