Тошкент – 2016 Тожиев М

III Боб. ИННОВАЦИОН ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИ ТАМОЙИЛЛАРИ АСОСИДА ЎҚУВ МАШҒУЛОТЛАРНИ РЕЖАЛАШТИРИШ ВА ЛОЙИҲАЛАШТИРИШ
1-§. Замонавий дарс ва унга қўйиладиган талаблар
Узлуксиз таълим тизимида таълим жараёнини ташкил этишнинг асосий шакли дарс(ўқув машғулоти) бўлиб, у таълим-тарбия жараёнининг мантиқий тугалланган, яхлит, аниқ вақт билан чегараланган қисмидир. Ҳар бир дарсда унинг асосий элементлари ҳисобланган дарс мақсади, мазмуни, методи, шакли, воситалари тўла ўз аксини топган бўлиши талаб этилади.
Дарс – синфда тақвим-мавзу режа асосида белгиланган вақт давомида ўқитувчи томонидан таълим олувчилар учун ўқув-тарбия жараёнининг мақсадли ташкил этилишидир.
Дарс − синф таълим олувчилари билан 45 ёки 80 дақиқа давомидаги машғулот бўлиб, ҳар бир ўқув фани бўйича уларнинг сони, ўқув режа билан, мазмуни эса Давлат таълим стандартлари ва ўқув дастурлари билан белгиланган бўлади.
Кўпгина ўқитувчиларимиз дарс тури, методи, усули, услуби деган тушунчаларни чалкаштириб ишлатадилар. Биз қуйида шу тушунчалар ҳақида қисқача айтиб ўтмоқчимиз.
Бугунги кунда ўзбек тилидаги педагогик адабиётларда дарс тури ва дарс типи деган атамалар бир хил маънода ишлатилмоқда.
Дарс тури (типлари) – дарснинг мақсади ва қайси мавзуни ўрганишга қаратилганлигига боғлиқ бўлиб, ички тузилишига қараб қуйидагиларга ажратилади:
кириш дарси;
бошланғич материаллар билан танишиш дарси;
янги билимларни эгаллаш дарси;
билим, кўникма ва малакаларни мустаҳкамлаш ва такомил­лаштириш дарси (амалий ишлар, лаборатория ишлари, мисоллар ечиш дарслари);
уйғунлаштирилган дарс (аралаш дарс);
такрорлаш ва умумлаштирувчи дарс;
назорат-текшириш дарси;
олинган билимларни амалиётда қўллаш дарси.
Шу кунгача дарснинг энг кўп фойдаланиладиган тўрт босқичдан иборат бўлган аралаш тури ҳукм суриб келмоқда. Булар: янги билимларни эгаллаш учун тайёрланиш (ўтилган­ларни такрорлаш); янги билимларни эгаллаш; янги билим­ларни мустаҳкамлаш ва тизимга келтириш; эгалланган билимларни амалиётда қўллаш (уйга вазифани бажариш) [14].
Ўз навбатида дарснинг қуйидаги турларидан таълим жараёнини ташкил этишда фойдаланилиб келинмоқда:
назарий дарс, аралаш дарс;
мустақил ишлар, лаборатория ишлари, амалий ишлар, экскурция;
назорат дарслари (оғзаки сўраш, ёзма иш, синов, назорат иши, аралаш иш).
Ҳозирги кунда дарсни самарали ташкил этишда интерактив таълим методларидан фойдаланиш муҳим ўрин тутади.