|
Paydalanıp atırǵan ádebiyatlar:
1. Operativ xirurgiya - X. K. Bahadırov, Ya. A. Axbutayev, B. D. Narziyev - 1990.
2. Operativ xirurgiya - I. I. Magda - 1990.
3. Operativ xirurgiya - N. X. Shomirzayev - 1987.
4. Xirurgiya v ovsevodstve - v. R. Tarasov - 1959.
5. A. David Weaver, Guy St Jean, Adrian Steiner “Bovine surgery and Lameness” USA, 2005
Húkimetimiz, mámleketimizde sharwashılıqtıń rawajlanıwına úlken áhmiyet beredi. Sebebi xalıqtıń azıq-awqat ónimlerine bolǵan talalabın qanaatlandirıw ushın sharwashılıq áhmiyetli rol oynaydı. Bul wazıypaları orınlaw ushın xojalıqlarda veterinariya jumısları joqarı dárejede bolıwı kerek. Veterinariya xızmetkerleri wazıypasına juqpalı keselliklerdiń aldın alıw menen birgelikte, juǵımsız kesellikler hám olardı emlewge úlken áhmiyet beriw kerek. Sebebi olar 94-97 % keselliklerdi quraydılar.
Bul keselliklar da xojalıqlarǵa úlken materiallıq zálel jetkerediler, yaǵnıy haywanlardı jemisdorligi kesqin pasayadi bazi waqIYTLERDE óliwine de alıp keledi.
Juǵımsız keselliklardan 40 % ni Xirurgiyalıq kesellikler quraydı, bulardıń ishinde bolsa 5-7% bas tarawına tuwrı keledi. Yaǵnıy bularǵa tómendegiler kiredi: jaralar, yazvalar, ósimteler, kóz keselliklari awız hám murın boslig'i keselliklari, shaqtıń zaqım aliwi, qulaq kesellikleri hám basqalar.
Bular da xojalıqlarǵa úlken materiallıq zálel jetkeredi, sol sebepli olardı aldın alıw, payda bolǵanda bolsa waqıtında emlew ilajların ótkeriw kerek. Bas salasındaǵı Xirurgiyalıq keselliklarni emlew ushın, bastıń anatomo-topografikalıq dúzilisin biliw kerek.
Bas-omırtqa tekshesiniń aldı tárepinde, jaylasadı, onda eń áhmiyetli organlar: bas mıy, sezim (esitiw, kóriw, hám iyis biliw) shólkemleri, awqat as sińiriw qılıw, dem alıw sistemasınıń baslanıw bólegi de boshda jaylasadı. Bas dene háreketiniń teń salmaqlılıqın saqlawda hám átiraptı anıqlawda da áhmiyetli rol oynaydı.
Bas dúzilisine qaray mıy hám júz bólimine bólinedi, olardı shegarası tómendegi sızıq boyınsha ótedi: kóz xanasınıń arqa tárepinen, bettiń alması súyekinen, tap jelke súyegin moyıntırıq o'simtasigacha. Hár qaysı bólimdiń dúzilisi, úlken-kishiligi bas miydiń kólemine, tislerdiń rawajlanǵanlıǵına, muskullarǵa, jasaw sharayatına, jasqa hám basqa sebeplerge baylanıslı boladı.
Qolaylıq ushın bas tómendegi bólimlerge bólinedi-mańlay, kóz, qulaq, murın, kóz astı, urt, shaynaw, erin, jaq aralıǵı, qulaq aldı, iyek, sheke, tóbe, bettiń alması hám basqalar.
Boshda tómendegi urt boladı: maydan bóleginde: I. SH. M.- urt tepaligi, atlarda júz tarog'i, jaq buwını, murın múyeshi, kóz astı hám iyek astı tesikleri.
Mıy bóleginde I. SH. M.- shaq aralıǵı tarog'i, jelke tarog'i, kóz ústi tesigi, hám basqalar, olar shegara sızıqlardı qan temir, nervlerdi jaylasqan jayların anıqlaw ushın járdem beredi.
Bas tarawı tómendegi qatlamlardan ibarat:
1. Teri-hár túrlı haywanlardan 2-4 mm, I. SH. M.-4-6 mm onda nervler hám qan tamırlar jaylasadı.
2. Maydan fasciyası-fascia super fascialis-juqa teri astı yamasa b-n birlesken.
3. Tereń fasciya- fascia profunda gelle muslkulları menen birlesken, muskullar joq orında rawajlanbaǵan.
4. Muskul qabatı: a) shaynaw muskul - m. masseterica shaynaw tereńliginde jaylasqan, qalıńlıǵı 3-4 sm.
b) Yanoq muskulı -m. zygomaticus lenta formasında, yanoq tarog'ida, erinniń múyeshige shekem baradı.
v) Joqarı erindi kóteriwshi muskul - m. Levator labbii superioris murınnan baslanıp joqarı erin hám murında tawsıladı.
g) Joqarı erindi kóteriwshi arnawlı m. l.-- m. Levator labii superioris - lenta tárizli, yanoq súyegine baslanıp, eringe shekem jetip baradı.
d) Tómengi erindi túsiriwshi m. l.- m. depressor labii superioris - ol aqırǵı jaq tislerdiń astında baslanıp, tómengi erinde tawsıladı.
e) Urt m. l.- m. buecinator - awız boslıǵınıń qaptal tárepin payda etedi, maydanı hám tereń qatlamlardan ibarat.
j) Sheke m. l.- m. temporulis - sheke tereńligine jaylasqan.
5. Suyek ústi qabatı.
6. Suyek qabatı - olar gelle súyegin quraydı, quramında 6 hám 13 jup suyek boladı.
Qan tamırlar -bas salasında tómendegi iri qan tamırlar jaylasqan:
1. Jaqtıń sırtqı arteriyası - a. maxiltaris externa uyqı arteriyasın dawamı.
2. Jaqtıń ishki arteriyası - a. maxillaris interna.
3. Maydan arteriyası -fascialis - urt tarawı, tamır kesmasi arqalı urt oblastga tarqaladı.
4. Shaynaw -muskulı arteriyası -masseterica shaynaw muskulı hám qulaq astı so'lak bezine tarqaladı hám basqalar.
Innervaciya-nervlerdi tarqalıwı.
Bas salasınıń Innervaciyasi-tarmaqlı nerv--bes jup nervi - hám maydan nervi altı jup, olar arasında seziwshi hám háreketlendiriwshi nerv talshıqları boladı. Seziwshi talshıqlar basqı organlardıń silekey perdesine, terisiga; háreketleniwshi talshıqlar basqı muskullarǵa baradı, kóz, joqarı hám tómengi jaq nervlerge bólinedi.
1. Kóz nervi - tómendegilerge bólinedi: jas nervi, mańlay nervi, Kiprik-murın.
2. Joqarı jaq- tómendegilerge bólinedi: bettiń alması nervi-kóz astı, pana tárizli-tańlayda.
3. Tómengi jaq nervi - shaynaw nervi, pana tárizli, urt, til, jaqlar arasında.
Do'stlaringiz bilan baham: |
