Tomoshalar tarixi о zbekiston Respublikasi Oliy va о ‘rta maxsus ta 'lim vazirligi 5210300 aktyorlik san'ati

«Кривое зерколо» - kichik shaklidagi tomoshalar teatri

Peterburgda 1908-yili aktirsa Z.V.Xolmskoy tomonidan «Teatr xodimlari klubi» nizomi bilan «Кривое зерколо» teatri ochilgan. Uning nizomida «teatr adabiy parodiya, ijtimoiy satira tomoshalari ko‘rsatadi va «Кривое зерколо» deb nomlanadi, deb yozilgan edi. Bu nom bizning tilda - «basharang qiyshiq bo'lsa, oynadan o'pkalama» nomli maqolni eslatadi. Teatrni A.R.Kugel ismli tanqidchi boshqargan. Mazkur teatr ko'rsatadigan kichik shakldagi tomoshalarda hazil-mutoyibalar yuqori saviyadagi nomerlardan iborat bo‘lishga katta ahamiyat bergan. Ayniqsa, parodiyalarning bachkanalikdan xoli bo'lishini qat’iy nazorat qilgan.
Teatr 1909-yilda sahnalashtirgan bir aktli «Vampuka - afrikalik kelinchak» nomli tomoshasi juda mashhur bo‘ldi va teatr san’atiga nomli atamaning kirib kelishiga sabab bo'ldi. Chunki bu spektakl opera teatrlariga bag'ishlangan feleton asosida maxsus yozilgan bir aktli pyesa asosida sahnalashtirilgan bo‘lib, u opera san’atiga bag‘ishlangan parodiya tomoshasiga aylandi. Mazkur tomoshadan keyin «Vampuka» atamasi estrada operadagi kamchiliklarga bag'ishlangan nomerlarga parodiya nomi bo’lib tarixga kirdi. Bu muvaffaqiyatdan so'ng «Кривое зеркало» teatri 1910-yildan boshlab har kecha tomosha ko'rsatish va Moskva shahriga gastrolga borish qudratiga ega bo'ldi.
«Vampuka» bilan operadagi kamchiliklarga parodiyalar yaratgan teatrning navbatdagi tomoshasi «Revizor» nomli spektakl bilan rejussuradagi «moda» hisoblangan kamchiliklar ustidan kuldi. «Richalov gastroli» nomli parodiyasi bilan esa aktyorlarning gastrol paytidagi «ijodkorligi»ni kulguli tomoshaga aylantirdi.
1918-yili inqilobiy to'ntarilishdan keyin teatr o‘z repertuarini qayta ko'rib chiqdi. Teatr 1922-1924-yillarda Moskva shahrida faoliyat ko'rsatdi va o'zining mashhur bir aktli parodiya spektakllarini qayta tikladi. Ammo bu tomoshalar o'zining badiiy qudratini va saviyasini qayta ko'rsata olmadi. Teatr 1925-yili Leningradga qaytib keldi. 1928-yili Kugelning o'limidan keyin «Кривое зеркало» o'zining satirik qudratini yo'qotib, oddiy miniatyura teatriga aylanib qolgani uchun 1931-yili bu teatr yopildi. Shunday qilib teatrning ichki va badiiy hayotidagi kamchiliklarga bag'ishlangan satirik parodiyalar «Кривое зеркало» nomi bilan tarixda qoldi.

4.