Tomoshalar tarixi о zbekiston Respublikasi Oliy va о ‘rta maxsus ta 'lim vazirligi 5210300 aktyorlik san'ati

Qo‘buz - Qovuz

Qo‘buz eng eski turk cholg'usidir. Uning gavdasi bir quyruq, bir chanoq, bir sop birla boshdan iboratdir. Quyrug‘ining usti qalin teri bilan qoplanadi. Chanog'ining usti ochiq qoladi. Quyruq bilan chanoqning uzunligi sop bilan boshning uzunligiga barobardir. Qo‘buzning ikkita tori bo'ladi, har tori bir to'plam qildan iboratdirkim, ot quyrug'idan olinadi. Birinchi torining qillari ikkinchinikidan ozdir. Turklarning ibtidoiy zamon shoirlari bo‘lgan baxshilar - o'zonlarning cholg'ulari qo'buzdir.
«Devon-ul-lug‘ot» kabi eski turk lug'atida «qo‘buz», «qo‘buzlamoq» kabi so‘zlar bo'lganidek, Navoiy, Lutfiy, Mirhaydar Majzub kabi ko‘p Chig‘atoy shoirlarining asarlarida ham «qo‘buz» nomini uchratish mumkin. Hofiz Darvesh Aliyning musiqa risolasida qo'buzning Xalqxoniylardan sulton Uvays Jaloyir zamonida «o'zon» ismii cholg‘udan foydalanib yasalgani to'g'risida ma’lumot bor. Qo'buzni yoy bilan chaladirlar. Tovushi juda munglidir. Tanbur bilan qo'shilganda yoniq bir ta’sir etadi.

5. 
   Chang
   

Birga qo‘yulgan ikki ingichka cho'p yo qamish bilan chalinadir. O‘n ikki qator tori bor, har qatorida uchtadan tor bo'ladi. Torii cholg'ularning hammasiga qo'shiladi. Jonli, jarangdor tovushi bor.

6. 
   G‘ijjak
   

G'ijjak ham yoy bilan chalinadi. Chanog‘i Hindiston javzidir. Tut yog‘ochidan, ma’dandan ham yasalsa bo‘ladi. Sopi 40-42 santimetrga qadar uzunlikdagi bir yog'ochdir. Chanoqdan tuban 20-23 santimetrga qadar uzunlikda bir temir quyrug'i bor.
Chanog‘i qalin teri bilan qoplanadi. Xarak, butun cholg‘ularga teskari, chanoqning yuqori tomoniga qo‘yiladi. Tori uchtadir. Hofiz Darvesh Aliy o‘z risolasida g'ijjak tovushi uning qulog'iga yoqmaganini yozadi.

7. 
   Nay
   

«Nay» - qamish ma’nosidagi forsiycha bir so'zdir. U birinj yo baqirdan yasalib, 32-34 santimetr uzunlikda bo'ladi va yetti yeridan teshiladi. Teshiklardan bittasi yuqori tomonda, oltitasi quyi tomondadir. Yuqori tomondagi teshikka og'iz qo'yib puflaydilar. Quyi tomondagi teshiklarni barmoq bilan yopib-ochib, pardalarni ko'rsatadilar. Ikki nay bir rubobning qo'shilib chalinishi juda ta’sirchan chiqadi.

8.