To‘lov va hisob-kitob balanslari reja

Xizmatlar balansi
yuklarni yetkazib berish, sug’urtalash, elektron, telegraf, telefon, 
aloqaning boshqa turlari, xalqaro turizm, tajriba almashish, diplomatik xizmatlar, ilm-
madaniyat sohasida anjumanlar o’tkazish, yarmarka, reklamalar o’tkazish va boshqalar 
bilan bog’liq bo’lgan xizmatlar bo’yicha bo’ladigan chet el valyutasidagi to’lovlar va 
tushumlarni o’z ichiga oladi. 
Kapital va kreditlar harakati balansi
davlat va xususiy kapitalning kirib kelishi va 
chiqib ketishi hamda xalqaro kreditlar berish va olish bilan bog’liq bo’lgan operatsiyalarni 
ifodalaydi. O’zining muddatliligiga ko’ra kapital va kreditlar oqimi qisqa muddatli va uzoq 
muddatli bo’lishi mumkin. 
Kapital va kredit oqimi balansiga «xatolar va hisobga olinmagan» moddasi biriktiriladi. 
U qisqa muddatli kapitalning hisobga olinmagan harakatini ifodalaydi. Valuta zaxiralarining 
o’zgarishi Markaziy banklarning xalqaro valuta operatsiyalarini belgilaydi, ular to’lov 
balansini tenglashtirish va milliy valuta kursini bir maromda saqlash bilan bog’liq. AQSHda 

---

joriy to’lov balansi «doimiy» passivdir. Manfiy qoldiq 1988-1994-yillarda 100 mln AQSH 
dollar (yiliga) atrofida bo’ldi, tashqi qarzning tabiiy to’planishi yuz bermoqda. Shu bilan 
birga, AQSHda boshqa mamlakatlarning majburiyatlari yig’ilmoqda. Bir qator davlatlarda 
(Germaniya, Yaponiya, Shveysariyada) aktiv qoldiq ko’zga tashlanadi. Shu davr ichida 
yillik sof aktiv Germaniyada 51 mln. AQSH dollari, Yaponiyada 40,8 mln. AQSH dollar. 
Shimol-Janub o’zaro moliyaviy aloqalari natijasida «uchinchi dunyo» mamlakatlarining 
qarzi 90-yillar boshida 1,5 trln AQSH dollariga yetdi. 
To’lov balansining qoldig’i aniqlanganda, uning moddalari