To‘lov va hisob-kitob balanslari reja

davrli
va 
fursatli
bo’ladi.
Davrli to’lov balansi
aniq bir vaqt (yil, oy, chorak) oralig’ida tushumlar va to’lovlarning 
o’zgarishini va davlatning tashqi iqtisodiy faoliyati sohasidagi o’zgarishlar va 
iqtisodiyotning holati, rivojlanishini ifodalaydi.
Fursatli (aniq bir muddatdagi) to’lov balansi
statistik ko’rsatkichlarni chop etish 
shaklida e’lon qilinmasa ham, ma’lum bir vaqtda bajarilishi lozim bo’lgan kunlik to’lov va 
tushumlar nisbatini ifodalaydi. 
Agar valyuta tushumlari to’lovlardan oshsa, 
balans aktiv
, aks holda 
passivdir
.
Hisob-kitob balansi va to’lov balansi orasidagi farqlar quyidagidan iborat: 
–
to’lov balansida mamlakatning valyuta tushumlari va to’lovlari o’z ifodasini topadi, 
hisob balansida esa davlatning tashqi iqtisodiy aloqalar bo’yicha talab va majburiyatlari 
hisobga olinadi; 
–
to’lov balansi faqat real tushum va to’lovlarni ifodalaydi, hisob-kitob balansi esa hali 
to’lanmagan qarz va majburiyatlarni ham o’z ichiga oladi; 
–
to’lov balansida hisob-kitob balansida o’z ifodasini topgan hali «uzilmagan» berilgan 
va olingan kreditlar hisobga olinmaydi; 
–
to’lov va hisob-kitob balanslarining oxirgi qoldiqlari –aktiv yoki passiv bo’lishi 
mohiyati jihatdan mos kelmaydi va qarama-qarshidir. Chunki kreditor davlatlarning hisob-
kitob balanslari asosan aktiv, to’lov balanslari esa passiv (AQSH, Germaniya, Yaponiya va 
boshqalar) bo’lishi mumkin. Qarzdor mamlakatlarda esa passiv hisob-kitob balansi qoldig’i 
ba’zi vaqtlarda aktiv to’lov balansi qoldig’iga to’g’ri keladi; 
–
to’lov balansi faqat to’langan eksport va importni o’z ich-iga oladi, hisob-kitob 
balansi esa hali to’lanmagan, kreditga berilgan tovar aylanmasini ham o’z ichiga oladi. 
Shunday qilib, to’lov va hisob-kitob balanslari orasidagi farq xalqaro kredit 
munosabatlarining rivojlanishi bilan aniqlanadi.

---

E’lon qilinuvchi to’lov balanslariga xos operatsiyalar xususiyatiga ko’ra