To‘lov va hisob-kitob balanslari reja

asosiy 
va 
balanslovchilariga bo’linadi.
Asosiy moddalarga
to’lov balansi qoldig’iga ta’sir etadigan va nisbiy mustaqillikka ega 
operatsiyalar kiradi: joriy operatsiyalar va uzoq muddatli kapital harakati. 
Balanslovchi moddalarga
mustaqillikka ega bo’lmagan yoki cheklangan mustaqillikka 
ega operatsiyalar kiradi. Bular to’lov balansi qoldig’ini tugatish manbalari va vositalari 
bo’lib, ularga: 
–
valuta zaxiralari harakati; 
–
qisqa muddatli aktivlarning o’zgarishi;– xorijiy yordamning ba’zi bir turlari; 
–
tashqi davlat zayomlari va boshqalar kiradi. 
Asosiy va balanslovchi moddalarning yakuniy ko’rsatkichlari bir-birini qoplaydi, ya’ni 
to’lov balansi rasman muvozanatlashadi. 
Agar to’lovlar tushumlardan oshsa, taqchillikni qoplash muammosi paydo bo’ladi. 
Buning uchun an’anaviy manbalar va usullar, ya’ni zayom va tadbirkorlik kapitalini 
kiritishdan foydalaniladi. Bu vaqtinchalik usuldir, chunki qarzdor davlat foiz, dividend va 
zayom summasini to’lab berishi lozim.