Төлепберген қайыпбергенов қарақалпақ ДӘстаны

экинчи Мурат шайық, учинчи Убайдулла султан»
— Ойымыз жазылған! — деп гүўледи халық.
Ырысқул бийдиң орнына ханның үлкен улы Убайдулла 
султанның аты қалай жазылғанынан Маман бийхабар еди, сораў 
нәзери менен шайыққа қарады. Ол түсинди. Түсиндирди:
— 
Аўа, балам, солай болды. Хан талап қылды. Мийрасхоры 
жазылмаса, қол қоймайтуғын болды.
Маман нарийзалық пенен басын шайқады.

---

153
Ырысқул бий аты шықпай қалғанына күтә исинди, Мурат шайық 
пенен Маманның не дескенлерин еситпей алға, хан ға қарай жүрди. 
Қоңырат бийиниң арыслан ашыўы менен адымлап киятырғанын 
көрип хан қасындағылардан сәл ерекшеленип, алдынан шықты, 
әстен сыбырлады:
— Ҳәзир ҳәк ашпа, нарым, бәри ябылардың ылайсаңы, соң 
сөйлесемиз.
Ырысқул бий Ғайып ханға инанды ма, инанбады ма, тек 
тоқтады.
Ханның бир жасаўылы ат үстинде тикейди, жыйналғанларға 
буйрық қылды:
— Жол ашыңла-аар!
Аламан тең бөлинип, ортадан төрт-бес ат қатар өтип кеткендей 
жол ашты.
Маман көп атлылардың қоршаўында ҳәммеге қалпағын былғап 
бас ийип, жолға түсти. Аламан өзлери ашқан жолды қайтадан 
бекитти. Маманларға ерди, узатыўға ерди.
Бәҳәрде қуслар тек көлге уя салады деген бийкар. Қаладан 
сәл тыстағы алаңда өскен ҳәр бир түп өсимлик туўалақтың ба, 
аласардың ба, жылқышының ба, шымшықлардың ба уясы екен. 
Халық дүбири менен бири қалмай ушып, мыңсан пияда жерде, олар 
аспанда қанатларының сыпылдасқан епкини менен Маманларды 
узатысты. Ешейинде батыстан есетуғын самал, усы күни шығысқа 
айланып, Маманлардың арқасынан ийтермелеп узатысты. Ҳәр 
бир өсимлик тәжим еткен сыяқлы майысып узатты. Қулласы, 
ҳәмме-ҳәмме узатты. Узатыўшылар тобы азаннан кешке шекем 
бузылмады, ҳәмме ерди, ҳәммениң аўзында жақсы тилеклер:
— Пүткил бир халықтың үмити кетти сенде, Маман, аман кел!
— Уллы үмитимизге уллы жуўап алып қуўанып кел, Маман!
— Әййемги әзелий дослығымызды жеткер, Маман!
— Патша бизди азсынбасын! Жүрегимизди үлкен жүрек десин, 
Маман!
— Жолда орыс көрсең, қарақалпақлар жаўыңа жаў, елиңе ел 
деп тәкирарлап өт, Маман!..
Ҳәмме ҳәр қыйлы тапсырма берип атырғанда хан қуры қала 
алмады. Бурын талай айтқан тапсырмасын тәкирарлады.
— Шегараны умытпа, Маман!
Күн бата, шаршаған пиядалар ҳақ жол тилеп топар-топар қала 
баслады.

---

154
Атлы жас жигитлер және үш-төрт күнлик жолға узатып қайтыў 
ушын бирге кетти.
Усылайынша 1
743
-жылдың март айының екинши ярымында, 
көп қоныстан айдалып, самал ушырған жапырақтай паян таппаған, 
қарақалпақ халқының уллы үмити қағазға түсип, бир баҳадыр 
улы Маманның қолында, орыс патшасына — Санкт-Петербургқа
кетти...
Халықтың уллы үмитине, баҳадыр улына қайырлы сапар тилеп, 
сен де аз ғана дем ал, әдиўли оқыўшым!

---

155